Alexandra Broeder bewees met Candyland dat een voorstelling door kinderen maar bedoeld voor volwassenen gevaarlijk en verontrustend kan zijn. Kinderen met onverstoorbaar strakke gezichten, korte bevelende gebaren, en strenge dwingende ogen, gaan in die locatievoorstelling de machtsstrijd aan met het publiek. En die winnen ze.

Maar een voorstelling in een zaal? Met veel tekst? Natuurlijk, het is een bijzondere ervaring om voor een volwassen publiek vier kinderen van een jaar of twaalf à dertien twee echtparen te zien spelen. En ze dan woorden in de mond te horen nemen die normaal gesproken alleen volwassenen gebruiken. Maar dat is lang niet genoeg om me te boeien. Want uiteindelijk zijn het gewoon vier matige acteurs, ze hebben er tenslotte nog niet voor doorgeleerd. Met een nogal clichématige tekst spelen ze in dat eerste deel van Nature or Nurture ook nog eens voornamelijk op de herkenning.

Dat eerste uur, met de twee dan nog redelijk normale echtparen in een nacht met veel drank, werkt niet. Niet voor mij in ieder geval. Hoe goed Rosa, Willemijn, Jorrit en Marieke het ook doen, het is als theater allemaal te gemakkelijk. Pas het laatste half uur, als de voorstelling surrealistischer wordt, het kinderlijke steeds meer door het volwassen gedrag heen gaat schemeren, en de dreiging dat ze het me moeilijk gaan maken gaandeweg toeneemt, vind ik het interessant worden. De voorstelling eindigt sterk, het slotbeeld is zelfs erg sterk, toch is dat onvoldoende om het veel mindere eerste uur goed te maken.

Van hun eerdere voorstellingen weet ik dat de jongens van het Antwerpse Olympique Dramatique houden van verhalen over kleine, enigszins gewelddadige, leefgemeenschappen. Een musical gebaseerd op de film van Anders Thomas Jensen is dan een logische keuze. Want die film, Adam’s Apples, gaat over ex-gevangenen die reïntegreren bij een dominee in een afgelegen parochie.

Een musical dus. Niet een parodie op een musical. Gewoon een als musical bedoelde musical. Met van die musicalliedjes. Tussen de liedjes door nemen ze gelukkig wel de tijd voor het licht-absurdistische acteren dat ik van ze ken, en waar ik een liefhebber van ben. Zoals in de schitterende koekjesscène (met gastactrice Annet Malherbe als de zwangere Sarah die bang is een gehandicapt kind te krijgen). Ook zijn er net als in hun eerdere voorstellingen fraai gechoreografeerde bewegingen. Bijvoorbeeld als neonazi Adam de zieke dominee helemaal aan gort slaat. Of als kleptomaan Gunnar de portemonnee van Adam rolt.

Maar dat onnatuurlijke hoge stemmetje waarmee Stijn Van Opstal praat? Voegt niet echt veel toe aan zijn personage Adam vind ik. En dan die buikdanseres? Geen idee wat die in het verhaal te zoeken heeft. Toch zijn dat details. Want de liedjes zijn mijn echte problemen. Ik heb geen enkele affiniteit met het genre musical. Voor mij zijn die liedjes dus alleen maar hinderlijke onderbrekingen. Die me elke keer weer uit het verhaal halen.

Ingrediënten voor de komedie Zomertrilogie:
Behang (behoudend design, afwasbaar),
Stoelen (hedendaags model, stapelbaar),
Deuren (losstaand, verzwaard), zes in het eerste deel, vier in het tweede (in Montenegro), één in het laatste (weer terug in Livorno),
Karina Smulders (en twaalf willekeurige andere acteurs).

‘Wat zullen ze wel niet over me denken?’
‘Wat zullen ze ervan zeggen?’
‘Ik schaam me dood, ik durf me nergens meer te vertonen!’

Komen een of meer bovenstaande gedachten wel eens in je op? Koop een kaartje en ga. De voorstelling zal je goed doen. Denk je zulke dingen nooit, speelt reputatie of de angst die te verliezen geen enkele rol in je leven? Ga dan ook. Voor jou weliswaar geen reinigende confrontatie met jezelf. Maar je zult wel kunnen zeggen dat je erbij was. ‘Ik was bij die voorstelling’, zul je later tegen je kinderen zeggen, ‘waarin Karina Smulders Giacinta speelde, de rol waarvoor ze voor het eerst genomineerd werd voor de Theo d’Or.’

‘Wat zou de Maagd Maria vinden van dit alles?’, vragen de zussen Clara en Brenda zich al veertig jaar lang elke dag af. Want na een avond in de New Electric Ballroom waarop ze als tieners hevig maar vergeefs verlangden geneukt te worden door rockzanger Roller Royle, spelen ze de gebeurtenissen die aanleiding waren voor hun sindsdien gekozen isolement nog steeds elke dag na, hun jongere zus Ada en de visser Patsy daarbij gevangen houdend in de herinnering aan dat verre verleden waarin ze, oude vrijsters nu, bijna seks hadden.

Geen idee wat de Maagd ervan vindt. Maar ík vind wat regisseur Suzanne Kennedy van dit stuk van Enda Walsh maakt ronduit meesterlijk. Een kunstwerk van grote schoonheid.

De beeldtaal in dat droeve maar prachtige decor waarin de handelingen steeds vanuit een soort tableaus vivants ontstaan en waarin de acteurs houdingen aannemen en zich bewegen alsof ze ter plekke voortkomen uit het penseel van de kunstenaar. De muzikaliteit waarbij de sprekende stemmen als verfijnde instrumenten nauwkeurig op elkaar zijn afgestemd, volledig dienstbaar aan de compositie, elk detail trefzeker neergezet. Wat een mooie voorstelling!

Vanavond was de allerlaatste avond. Dus ik realiseer me dat niemand eigenlijk nog wat heeft aan dat gejuich van mij.

Al snel na het begin zet een in alle rust uitgevoerde tekstloze scène (de huishoudster wast Heathcliff) de toon voor het verteltempo. Ondertussen gaat het er, vooral in het eerste uur, behoorlijk heftig aan toe. Want Cathy en Heathcliff (dan nog kinderen) uiten in dat eerste deel hun ‘zielsverwantschap’ heel fysiek. Veel geduw en getrek dus. Door het goede en gelaagde spel van Alejandra Theus en Joris Smit (en de subtiele regie natuurlijk) is dan al wel de hartstocht goed voelbaar. Dat doen ze heel knap.

Cathy: ‘Ik weet het niet.’
Heathcliff: ‘Maar voel je het?’
Bewerker Jeroen Olyslaegers heeft in zijn tekst hier en daar wat met spiritueel taalgebruik gestrooid. Zelf noemt hij dat overigens ‘denkbeelden van intuïtieve wijsheid’. Dat is niet zo’n gek idee van hem. Want door die ingreep verwoordt de negentiende-eeuwse Cathy de keuzes waarvoor ze staat (natuur of cultuur, hart of verstand, Edgar of Heathcliff) op een voor de toeschouwer van nu makkelijk herkenbare manier.

Woeste Hoogten is een goede voorstelling, vind ik, het is degelijk en krachtig theater. In een regie zonder fratsen en met een goede, functionele enscenering. Als ik zo om me heen kijk, zie ik dat ik lang niet de enige volwassene ben die op deze voor de Gouden Krekel genomineerde voorstelling is afgekomen. Ik vraag me dan ook af of ik zelf wel altijd de juiste keuzes heb gemaakt. Zou ik niet vaker voor een voorstelling moeten kiezen die bedoeld is voor jongeren vanaf dertien?

De vier personages zijn dezelfde als in eerdere voorstellingen van Discordia die ik zag. En net als in die andere voorstellingen wachten de personages op een teken van de leider voor ze ruim de tijd nemen om met planken heen en weer te lopen en een vloer te leggen. En ook nu zorgt een van die personages er tijdens de voorstelling voor dat we na afloop wat te drinken zullen hebben (rode wijn) en wat te eten (hardgekookte eieren).

Op één uitzondering na zeggen ze niet welke citaten uit de (toneel)literatuur ze in de voorstelling gebruiken. Niet in info vooraf op papier (want die is er niet), niet op hun website, en niet in de voorstelling zelf. Gelukkig lukt het me na twintig minuten om de frustratie daarover, en over het feit dat ik dan nog geen flauw idee heb waar het over gaat, los te laten. Vanaf dat moment laat ik me gewoon meenemen. En dan zie ik een spannende voorstelling. Met een prettig soort dreiging, een mooie timing, en een goed ritme.

Ik had kunnen weten dat Discordia steeds een ander aspect uit de klassieke dramaturgie als uitgangspunt neemt. En dat het deze keer het derde bedrijf van een toneelstuk is: ‘de situatie is geschetst, de personages zijn geïntroduceerd, de plaats van handeling is bepaald.’ Maar die informatie helpt me niet veel. De voorstelling heeft me geboeid. Dat wel. Toch weet ik ook na afloop niet zo goed wat ze ermee willen zeggen.

Even denk ik dat het iets technisch is. Dat het is omdat ik Yvonne, de vrouw van de consul, alleen indirect hoor. Terwijl de veel hardere stemmen van de mannen, de consul zelf en de anderen, me niet alleen via het zendertje bereiken maar ook ouderwets rechtstreeks. Maar dat is het niet. Want de door Katelijne Damen fluisterzacht uitgesproken woorden hebben ook iets etherisch, iets vluchtigs. Terwijl Josse De Pauw, de consul, en de twee andere mannen veel aardser overkomen.

Door dat ijle stemgeluid en de afstandelijke lichaamstaal heb ik af en toe het idee dat het verhaal wordt verteld vanuit de geestverschijning van Yvonne. Terwijl ik uit de voorstellingsinformatie weet dat Bert Luppes (Jacques, de jeugdvriend van de consul) daar heel anders over denkt. Want die zegt: ‘Voor mijn gevoel speelt de voorstelling zich af in het hoofd van de consul.’

Ik heb het boek niet gelezen (en de film niet gezien) ik moet dus behoorlijk had werken. Want er is veel tekst. In wat toch vooral een vertelvoorstelling met plaatjes is. Natuurlijk ziet het er mooi uit, prachtig zelfs. Ik verwacht inmiddels niet anders van Guy Cassiers. Maar de voorstelling doet me niet veel. En voor Bert Luppes op het podium mag het dan lijken op een visualisering van wat zich in het hoofd van de consul afspeelt. Hij hoort niet wat ik in de zaal hoor.

Een beetje vooringenomen was ik wel toen ik naar de schouwburg ging. Want een paar maanden geleden las ik, voor het eerst, Orlando, een biografie, en een paar weken geleden bladerde ik de toneelbewerking door. Een goede toneeltekst vond ik het. De voorstelling zou me dus wel bevallen (ook al omdat Maria Kraakman natuurlijk zou excelleren). Maar ik zou niet verbaasd zijn als een paar eigenzinnige uitstapjes van de tekstbewerker (die er op papier mee door konden) vanaf het podium tegen zouden vallen.

Ik zat er helemaal naast met mijn voorgevoel. Niet dat Maria Kraakman niet excelleert. Want dat doet ze wel. Maar Joep van der Geest! Ik heb er natuurlijk niet echt verstand van, toch heb ik de indruk dat die de spelbepaler is, het verlengstuk van de regisseur op het veld. Dat vooral Van der Geest (in de manier waarop hij zijn dubbelrollen speelt) bepaalt of er een schepje bovenop kan of gas terug moet worden genomen. Zodat Maria Kraakman zich helemaal kan focussen op haar (perfecte geacteerde) hoofdrol.

Mijn angst dat de tekstuitstapjes niet zouden werken was onterecht. Als bewerker Joeri Vos de vraag wat kunst is (in de tijd van Woolf) uiteindelijk over laat gaan in een klaagzang over toneelrecensies (in de tijd van Vos), draaft hij misschien ietsje door. Maar zijn tekst is (op die enkele uitzondering na) mooi in balans, en (naast het boek van Virginia Woolf) het fundament van deze heerlijke voorstelling. Met het gevarieerde spel en de goed gekozen scenografie (speciale vermelding voor de fraaie kostuums) is het al met al een hele goede en harmonieuze voorstelling.

En af en toe is er dan zo’n juweeltje!

In een regie van Paul Knieriem spreken twee van de beste Nederlandse actrices hun niet geringe kwaliteiten aan voor een muzikaal-theatrale voorstelling met teksten van Wislawa Szymborska.

Twintig toegankelijke gedichten op een integere maar toch luchtige en licht humoristische wijze gezegd en gespeeld. Alleen al met hun taalbeheersing en met hun perfecte gevoel voor ritme maken Marlies Heuer en Ria Eimers dat tot een waar feest. Daarmee doen ze al meer dan volledig recht aan de teksten van de Poolse dichteres. Maar ze doen meer dan dat, ze geven er met hun bewegingen en met hun dictie extra muzikaliteit aan.

De op cello en piano live uitgevoerde, speciaal op die gedichten gecomponeerde, muziek van Jan Kuijken voegt daar nog eens een opzwepende en stuwende kracht aan toe waardoor het geheel een soort theatraal concert wordt om je vingers bij af te likken.

Ja, dit is een voorstelling waar ik heel blij van word.

Hannah Arendt vond dat het politieke en het persoonlijke gescheiden moesten blijven. Rijxman en De Wolf negeren dat. Ze onderzoeken juist hoe die twee werelden elkaar vinden. Ze proberen, voor zover dat in een voorstelling mogelijk is, inzicht te geven in de denkwereld van de twee filosofen, maar ze laten ook zien hoe de joodse Arendt en de zich met het nationaalsocialisme identificerende Heidegger de liefde met elkaar bedrijven.

Hoe Rijxman schakelt tussen theatermaakster Lineke en Hannah, hoe ze de jonge studente van Heidegger speelt, de verslaggeefster op het proces tegen Eichmann, de nukkige kettingrookster, de met Heidegger vrijende vrouw van middelbare leeftijd in sexy lingerie. Alleen dat is al een bezoek aan het theater waard.

Toch vind ik het, misschien wel door het goede acteren van Rijxman, meer een voorstelling over Hannah Arendt dan over Arendt en Heidegger. Want Willem de Wolf speelt Heidegger nogal karikaturaal (of speelt hem niet en blijft gewoon Willem de Wolf, dat zou ook kunnen), hoe dan ook Heideggers gedachtegoed en persoonlijkheid komen minder uit de verf dan die van Arendt. Zo erg is dat overigens niet. Dan is het maar een voorstelling over Arendt. Een goede voorstelling over Arendt. Met een excellerende Rijxman. En met De Wolf als ideale aangever.