Hoewel we van de streek zijn, waren we eigenlijk nog nooit naar Toneel Isegrim geweest. We kenden uiteraard wel de stem van Tom Lesaffer. Hij spreekt namelijk diverse documentaires in van Impuls, de film- en videoclub waar we lid van zijn. Bij het binnenkomen leidt regisseur Patrick Mahieu ons binnen in de woonkamer annex keuken van Stefan Bardzinski (Tom Lesaffer), zijn vrouw Kristien (Michèle Ameryckx) en hun zoon Kristof (Thomas Allegaert). Zij wonen samen in bij de moeder van Stefan, Georgette (Paulette Vanneste). Stefan werkte vroeger bij de spoorwegen, maar de laatste tijd kampt hij met een depressie. Zijn beste vriend en eersteklas loser Bébeir (Rik Mestdach) komt regelmatig op bezoek om hem op te fleuren. En dan komt Lucien (Franky De Vos), zijn schoonbroer, het droevige nieuws melden dat vader Sylvester (Lieven Decaluwé), die ze al jaren niet meer gezien hebben, is overleden. En dat laat zijn sporen na bij iedereen van het gezin …

Een wat kitscherig decor met een woonkamer en een keuken. Achteraan leidt een deur naar buiten en buiten staan twee houten panelen waar Stefan regelmatig tot bezinning komt. Niet echt mooi allemaal, maar wel passend voor dit stuk, dat zich uiteindelijk toch afspeelt in een arbeidersgezin. Rond het speelvlak liggen sporen van een miniatuurtreintje. Op geregelde tijdstippen komt een treintje voorbijgereden. Dit symboliseert de obsessie van Stefan voor treinen. Stefan krijgt doorheen het stuk ook last van visioenen. Hij hoort en ziet zijn vader en zijn eerste vriendin Marlène (Kim Verschelde). Dit wordt heel mooi uitgelicht. De “geesten” komen op in het wit gekleed en krijgen een blauw licht op hen.

Dit is een goed voorbeeld van een tragikomedie, een stuk met een lach en een traan. De rol van Bébeir, knap vertolkt, bevat nogal wat valkuilen. Als je hier te zeer een typetje van gaat maken, zou dit kunnen uitmonden in onderbroekenlol. Idem voor de rol van moeder Georgette, schitterend gespeeld trouwens. En toch weet de regisseur deze valkuilen te vermijden. Hij slalomt er omheen door zijn personages mooi uit te tekenen en nooit de gratuite lach op te zoeken. Volgens mij vraagt dit stuk dat ook niet. Er mag gelachen worden. Want, laat ons eerlijk zijn, dementerende mensen zijn vaak grappig. Ook de rol van Stefan wordt heel knap vertolkt door Tom Lesaffer. Maar dat kan eigenlijk gezegd worden van bijna de hele cast , op een paar mensen na die wat te nadrukkelijk bepaalde emoties gaan opzoeken of net niet. Het verhaal boeit, hoewel het af en toe wat slabakt. Gelukkig komt dan net op tijd een nieuwe wending, waardoor je weer mee bent. Het bevat ook een aantal hele aangrijpende scènes, zoals Georgette die zich misgaat of de scène tussen Georgette en Liliane (Melina Moumeni). Kortom, een meer dan genietbare productie die ik zeker zou aanraden.

Neil Simon is één van mijn favoriete toneelauteurs. Hij heeft een aantal klassiekers op zijn naam staan, en wel van een genre waar ik het wel voor heb, de tragikomedie. Zo schreef hij The Odd Couple, schitterend verfilmd met Jack Lemmon en Walter Matthau. Het stuk vertelt het verhaal van twee vrienden die willens nillens een appartement moeten delen en dat loopt niet van een leien dakje. Blijkbaar schreef hij ook een vrouwelijke versie, The Female Odd Couple. En deze versie kregen wij te zien bij Kohané. Konhané bracht vorig jaar een mooie creatie van Konijnenpijp. Dat hoorde ik uit zeer betrouwbare bron. In een heel mooi en strak decor betraden de actrices de scène. Misschien hadden ze al op scène aanwezig kunnen zijn voor het stuk begon … En dat was meteen het begin van een (te) lange introductiescène waar te weinig tempo in zat om constant te boeien. De intrede van Florence beloofde wel wat goeds en leverde ook wat grappige momenten op, maar toch bleef het stuk maar wat voortkabbelen tot aan de pauze.

Na de pauze kregen we de intrede van de twee acteurs, twee Spanjaarden die boven de twee dames woonden. Zij zorgden aanvankelijk voor wat meer schwung, maar al snel ging dat weer over in hetzelfde gekabbel als voor de pauze. De paar leuke momenten (Florence die niet kon ademen, de scène in de zetel met de twee vrouwen en de twee Spanjaarden, …) waren niet genoeg om van een geslaagde voorstelling te spreken. Daarvoor werd er door sommige acteurs bij momenten wat te houterig geacteerd en kwam het stuk nooit echt op gang. Zoals reeds gezegd, een mooi decor en dito belichting. Alleen begreep ik niet goed waarom de lichten gedimd werden telkens een scène op zijn einde liep. Een paar goeie actrices en een mooi decor, maar een stuk dat misschien net iets te weinig om het lijf had om van een supergeslaagde toneelavond te spreken. Tot toneels !

Het jeugdtheater boert goed in onze streek. Studio ZT kan rekenen op een hele hoop jong talent en ook Jeugdtheater Scherven heeft talent op overschot. Zoveel talent dat een paar getalenteerde ‘anciens’ met een gerust hart de baan kunnen ruimen, hoe pijnlijk dit ook is. Een ander groot pluspunt bij Scherven is dat er altijd live gezongen wordt. Ook nu weer werd er goed tot zeer goed gezongen door de meeste solisten. Daarnaast werd er ook fantastisch geacteerd door het grootste deel van de cast. Alle grote rollen werden goed ingevuld. Genoten van Balou, Shere Khan, Akela, Mowgli (misschien hadden ze hier een jongetje moeten casten, maar dat doet niets af van de prestatie van Mowgli), en ga zo maar verder. Een speciale vermelding toch voor de gieren, die een opgemerkt en bijzonder gesmaakt optreden gaven. Echter ook de apen en de wolven konden mij bekoren. Alleen jammer dat er bijna geen humor in zat en ook wat weinig schwung. Het sleepte allemaal wat lang aan en het tempo kwam er nooit echt in. Ook de liedjes waren allemaal nogal aan de vlakke kant. En dat gebrek aan tempo zorgde her en der in de zaal toch voor wat geschuifel op de stoelen.

Voor de rest echter niets dan goeds over deze voorstelling. Die bestond uit mooie beelden. En die werden gecreëerd door de combinatie van een inventief decor met een bijzonder sfeervolle belichting. Heel mooi om naar te kijken allemaal. De regisseur vertelde mij dat ze een coach hadden, speciaal voor de bewegingen van de acteurs, om te leren bewegen als dieren. En dat was er aan te zien. De acteurs bewogen allemaal gracieus over de scène als waren het echte dieren. Hierbij uiteraard geholpen door de fantastische kostumering en grime. Schitterend om naar te kijken. Heel goed gebruik van sfeermuziek en rookeffecten ook om bepaalde dreigende scènes te accentueren. Kortom, een mooie voorstelling om te bekijken. Alleen jammer dat het allemaal nogal traag vooruitging. Ik blijf echter fan van Scherven en hun talentvolle schare jonge acteurs.

Toegegeven, de verwachtingen waren hooggespannen na het fantastische “As-poes” van twee jaar geleden. Vergelijken mag niet, ik weet het, maar dat gebeurt bijna automatisch. Je wil het niet, maar voor je het weet, is het zover. Pas op, de verwachtingen werden ingelost. Ik had een fantastische avond en genoot met volle teugen van een voorstelling met een zotte bende enthousiaste jongelingen. Je kan misschien zeggen dat het verhaaltje net iets te mager was, dat er te weinig gedaan werd met het nevenverhaaltje van de tijdreizigers en dat Jan Hoed (hoewel hij dat schitterend deed) misschien net iets teveel zijn intrede deed waardoor het verhaal telkens afgeremd werd. Je kan ook zeggen dat er iets te veel bomen op scène stonden waardoor je soms letterlijk door het bos (lees decor) de bomen (lees acteurs) niet meer zag, waardoor de bewegingsvrijheid van de acteurs werd belemmerd, zeker als ze met veel op scène stonden.

Maar je kan ook zeggen dat er heel weinig aan te merken was op deze voorstelling. Het was bij momenten hilarisch grappig en de regisseur toverde een aantal grappige spitsvondigheden uit zijn mouw. Zo waren de intermezzi van “La Flêche” om te gieren. Lady Marion was grandioos in al haar domheid en met haar vele versprekingen. En ook de bende van Robin Hoed zelf stond aardig te acteren. Hun aanpak van het tornooi was schitterend gedaan als een soort tv-programma “Schiet maar raak” met Jan Hoed als presentator. We zagen een paar leuke choreografieën, zoals de eerste intrede van Prins Jan en het massagevecht op het einde. Kortom, na het briljante “As-poes” alweer een hele knappe prestatie van Studio ZT dat over voldoende talent beschikt om ons in de komende jaren nog veel theaterplezier te bezorgen.

Ik had het nog nooit gezien, dit stuk. Ik had het wel al eens gelezen, jaren geleden. En ik weet dat ik het toen nogal simpel vond. Ik vind dit nog, maar besef evenzeer dat het groot publiek dit wil zien. Zij willen lachen en er kan alleszins voldoende gelachen worden in dit stuk. Zeker als je het aan zo’n strak tempo speelt als dat waaraan SPOT het speelde. Misschien heeft dat grotendeels te maken met de ervaring van de regisseur (Werther Vander Sarren nvdr.), maar zeker ook met de kunde van de acteurs. Want, laat ons eerlijk zijn, SPOT heeft een aantal goeie acteurs.

Het eerste wat opvalt als je de zaal betreedt, is het decor. Zeker de dag van vandaag waar bijna ieder gezelschap het stuk begint met het doek open. Bij Taxi Taxi zagen we een woonkamer met drie deuren, een sofa en een raam achteraan. Bij de eerste opkomst van de twee vrouwen werd duidelijk dat we eigenlijk naar twee woonkamers zaten te kijken, één met groene accenten en één met paarse accenten. Het hele stuk speelt zich ook af in beide woonkamers en dat werd op deze manier ook knap opgelost. Als toeschouwer twijfel je er geen moment aan dat je hier in feite naar twee woonkamers zit te kijken, temeer ook omdat de acteurs het tempo constant heel hoog hielden. Taxi Taxi vertelt het verhaal van John DeZwart die met twee vrouwen getrouwd is. Op een avond krijgt hij een ongeluk en geeft hij per abuis twee adressen door aan het ziekenhuis. Hierdoor ruikt de politie onraad en ze gaan op onderzoek. Gelukkig krijgt John hulp van vriend en bovenbuur Stan Van Geit. Dit is het begin van een hoop misverstanden en komische toestanden.

Het stuk voor de pauze vond ik zeer goed. Ondanks de opeenstapeling van ongeloofwaardigheden werd dit toch geloofwaardig gebracht en aan een heel strak tempo waardoor je je geen moment kon vervelen. Na de pauze kwamen de pijnpunten van het stuk bloot te liggen. De laatste vijftien minuten werd de chaos compleet met acteurs die in en uit deuren liepen en naar elkaar begonnen te schreeuwen met als “hoogtepunt” de homo van boven die een pot roze verf op zijn hoofd krijgt. Daar kunnen de regisseur en de acteurs natuurlijk niets aan doen, behalve dan een ander stuk kiezen misschien , maar het was er voor mij toch te veel aan. Desalniettemin heeft SPOT mij laten zien hoe je een deurenkomedie moet brengen. Je mag het publiek geen seconde rust gunnen zodat ze de tijd niet krijgen om na te denken over alle ongeloofwaardige wendingen in het plot. Welnu, daar zijn ze bij SPOT bijzonder goed in geslaagd. Ik ben een klein beetje fan …

Torvald Helmer is ervan overtuigd dat als de man maatschappelijk succesvol is, al het andere, inclusief het geluk van zijn vrouw, vanzelf wel in orde komt. Zijn echtgenote lijkt daar lang in mee te gaan. Ruim twee uur. Op zijn ‘Nora, kom eens hier’ bijvoorbeeld, komt Halina Reijn meteen naar hem toe. Terwijl ondertussen op de achtergrond zachtjes het gezang van een leeuwerik klinkt.

Een autoritaire echtgenoot en een gedweeë echtgenote als metafoor voor een samenleving waarin status en vooral eer belangrijker zijn dan gevoelens. Een vrouw die daar verandering in brengt. Die niet langer het poppetje wil zijn waar haar man mee speelt. Die haar man en kinderen verlaat omdat ze er achter wil komen wie ze is. Een fascinerend idee vind ik het dat Ibsen toen al zo’n ‘moderne’ tekst schreef.

‘Ga daar even zitten’. Na meer dan twee uur. Na meer dan acht jaar huwelijk. Zes keer, zeven keer herhaalt Halina Reijn dat. Pas dan dringt het tot hem door dat de rollen zijn omgedraaid. Als ze weg gaat, en het podium af is, klinkt niet het dichtslaan van de buitendeur, maar in plaats daarvan de fragiele stem van Beth Gibbons: ’ I’am so tired of playing’. Muziek die blijft doorklinken tot na het laatste donker: ‘I just want to be a woman.’ Een mooi slot. Dat wel.

Want een echt goede voorstelling vind ik het niet. Halina Reijn acteert uiterst vakkundig. Maar het raakt me onvoldoende. Misschien ook wel omdat haar tegenspeler, Thomas Ryckewaert, door zijn jonge leeftijd de autoritaire uitstraling mist om het volledig onderworpen gedrag van Nora in de eerste twee uur geloofwaardig te maken. Wat acteren betreft geniet ik eigenlijk meer als Eelco Smits, als dr. Rank, of Bart Slegers als Krogstad, met wat meer gevoel in hun spel, tegenover die twee komen te staan.

De regie van Thibaud Delpeut vind ik merkwaardig. Aan de ene kant heel clean, en heel erg op het verhaal, op de plot gericht. Aan de andere kant wil hij op het gevoel werken door een kind in pyjama, en door scènes te laten eindigen in aanzwellend trompetgeschal. Maar ook zijn acteursregie begrijp ik niet helemaal. Ik vraag me bijvoorbeeld af waarom hij Reijn niet tot wat minder perfectionistisch, en tot wat verrassender spel heeft aangezet. Of heeft hij er bewust voor gekozen om haar de ruimte geven om weer eens te laten zien wat ze allemaal kan?

Dat affiche met die zwart-wit foto. Van die man met die lange grijze baard. Met zijn ogen dicht. Een verbannen Russische schrijver uit de jaren zeventig? Dat zou wel eens een heel sombere voorstelling kunnen worden. En ja hoor. In de enorme kringloopwinkel noteert de ene na de andere Russische schrijver uit de tijd van Breznjev even vlug een paar regels van zijn roman of van zijn gedicht. En doet gauw zijn leeslampje weer uit. En we zitten weer in het donker.

Maar die donkere beginscène blijkt de opmaat voor een lichte en ook luchtige theatrale voorstelling. Als Rietveld heeft uitgelegd waar het over zal gaan: ‘Alles was, alles, alles was, alles was verboden in die tijd’, interpreteren de zeven acteurs niet lang daarna het gedicht Vlinder. Dat ze eerst voor alle zekerheid verbranden. En dat begint met de woorden: ‘Te kort op aarde om angst te voelen of te kennen (…)’. ‘Underground’, roept De Man dan al meteen met stelligheid. ‘Duidelijk underground’, vindt ook Wilms. Maar menen ze dat? Of vinden ze van niet, en vinden ze die Russische undergroundschrijvers eigenlijk gewoon ‘een clubje zelfbenoemde losers’?

Rietveld stelt de vraag hoe zij zelf, als theatermakers en als acteurs, underground zouden kunnen zijn, nu. ‘Je moet dan esthetisch ongelooflijk níet behagen’, oppert Whien. Die stellingname lokt een heftige discussie uit waarin de ene ad remme opmerking over de andere buitelt. En zo gaat het door. Met dan weer scènes over de kunst in het Rusland van toen, dan weer scènes met de acteurs als zichzelf in het Nederland van nu.

Jeroen de Man, Vincent Rietveld en Ward Weemhoff en de gastacteurs Guido Pollemans, Jessie Wilms, Erik Whien en Aurelie di Marino (in een eindregie van Gerardjan Rijnders) gaan in hoog tempo door de geschiedenis van de undergroundkunst van de jaren zeventig in Rusland. Met snedige discussies leggen ze de link met het nu. Met hilarische en ter plekke vervaardigde historische filmbeelden leiden ze ons door de jaren van toen. Maar er is, ondanks die luchtige vorm, genoeg stof tot nadenken. Kortom, Jandergrouwnd is weer zo’n onvervalste voor de liefhebber niet te missen Warme Winkel voorstelling.

Deze week nog las ik een stuk van Wouter Hillaert over de relevantie van het repertoiretheater (Repertoire leeft!). Ik ben het grotendeels met hem eens omdat ik ook af en toe eens tenenkrullend zit te kijken naar de zoveelste bewerking van Lorca of Shakespeare. Hoe relevant zijn die stukken nu nog ? Volgens Wouter kan het als ze voldoende vertaald zijn naar vandaag. De vraag is alleen in hoeverre je dan nog van echt repertoiretheater kan spreken. Gisteren echter zag ik een schitterend voorbeeld van hoe relevant repertoiretheater kan zijn. Neem een briljant stuk, een goede enscenering, een strakke regie en goeie acteurs en je krijgt een ronduit fantastische toneelavond. Ook dit is repertoiretheater. En relevanter dan dit kan het niet zijn. Het onderwerp is pedofilie in de kerk, hoewel dit nooit uitgesproken wordt.

Bij het binnenkomen al werden we ondergedompeld in de religieuze sfeer met de ‘warme’ geuren van wierook die ons tegemoet kwamen. Terwijl een misdienaar ons kwam zegenen met wierook werden de lichten één voor één verplaatst naar hun juiste plaatsen voor het begin van de voorstelling. Een constante in dit stuk. Tussen de scènes, overgangen die trouwens telkens weer opnieuw haal knap ingevuld werden, kwamen ‘zwarte’ mannen en vrouwen het toneelvlak op geslopen en verplaatsten decorstukken en belichting zonder dat je daar als toeschouwer last van had. En dan de eerste preek van pastoor Desmet, over twijfels … Heel knap, mooie tekst, schitterend gebracht ook. Een toch wel cruciale preek want het stuk gaat over twijfels. Zuster Aloysius leidt een katholieke school met ijzeren hand. Zuster Jean-Maria wil hier wel verandering in brengen, maar durft niet goed ingaan tegen haar overste. Pastoor Desmet daarentegen wel. Hij wil dichter bij de kinderen staan (misschien te dicht), hen liefde geven. Zuster Aloysius kan hier heel moeilijk mee om en beschuldigt pastoor Desmet op een heel subtiele manier van misbruik. Dit terwijl pastoor Desmet beweert dat hij de jongen, ‘het eerste zwartje van de school’, enkel in bescherming wil nemen. En tot op het einde word je als publiek in het ongewisse gelaten. Iedereen twijfelt aan zichzelf, aan de school, aan alles, …

Wat een knap concept ook. Een schitterende enscenering in de grote ruimte van een echte kerk. Het decor bestond uit een bureau, een preekstoel en een rotswand. Die stukken bewogen doorheen de voorstelling en werden telkens opnieuw geplaatst. Dit zorgde voor wat dynamiek in een stuk die anders misschien nogal statisch zou kunnen overkomen. Hele knappe belichting ook, bijzonder sfeervol en net genoeg om de aandacht voortdurend bij de les te houden. De kers op de taart dan was uiteraard het hele knappe spel van de acteurs. Klasse ! De beheersing van moeder-overste, de beheerste onmacht van de pastoor en de gekunstelde naïviteit van de novice. Stuk voor stuk topprestaties in een fantastisch geheel. Een voorstelling om duimen en vingers bij af te likken en om nadien ook nog eens goed over na te kaarten. Nu al kan ik zeggen dat dit één van de hoogtepunten van ons theaterseizoen zal worden.

Het decor van Theun Mosk, met aan alle kanten donkere houten planken waar licht door valt, is prachtig. Het laat zien dat de beslotenheid van het tweekamerappartement niet volledig is. Steeds schemert ook de wereld daarbuiten er doorheen: het appartement van de bovenburen, de straat. Dat licht dat door de planken komt, accentueert ook de broeierige, zomerse sfeer in de buitenwijk van New Orleans, wat nog wordt versterkt door de jazzy trompetklanken.

Blanche is de aan lager wal geraakte vrouw die met leugens en leugentjes, en met een beroep op haar zwakke gezondheid, haar waarheid probeert te verbergen. Die rol wordt door Maria Kraakman met verve vertolkt. Zoals te verwachten. Want Kraakman is op dit moment nou eenmaal een van de beste Nederlandse actrices. Misschien wel vanwege dat ‘zoals te verwachten’, valt me op hoe goed de anderen, Dragan Bakema als Stanley, Stefan Rokeband als Mitch, vanavond, anderhalve week na de première, zijn. Maar vooral Kirsten Mulder verrast me. De spanning in haar scènes met Bakema is ook in rij negen van de zaal goed voelbaar. Heel sterk hoe Mulder steeds weer tegelijk én het geluk én het verdriet van Stella uitbeeldt.

Ik kan het niet laten om heel even een vergelijking te maken met de beroemde verfilming uit 1951. Waarin Vivian Leigh al meteen vanaf het begin Blanche neerzet als een vrouw die wel eens heel snel rijp zou kunnen zijn voor het gesticht. Want het valt me op dat Kraakman dat veel geleidelijker doet. En nu ik toch aan het vergelijken ben: ook in de Nederlandse film Hunting & Zn (uit 2010) speelt Dragan Bakema een man die door het psychisch niet helemaal gezonde gedrag van een vrouw door het lint gaat en gewelddadig wordt. Ook in die film wordt de vrouw die dat oproept, vertolkt door Maria Kraakman.

Regisseur Marcus Azzini heeft met Tramlijn Begeerte een mooie voorstelling neergezet. In een heldere, strakke enscenering. Het accent ligt vooral op de inhoud van het stuk, en de acteurs krijgen de ruimte om te laten zien wat ze kunnen. Het kost me geen enkele moeite om de volle tweeënhalf uur geboeid te blijven kijken.

Ja! Dit is zo’n juweeltje dat je maar af toe tegenkomt! Het licht van de neonbuizen op de vloer, de zachte pasteltinten, de houten kast met de spiegels. Frank Focketyn als de man met de wat verontschuldigende, maar toch ook een zich rechtvaardigende houding, die terugkijkt op zijn liefde voor het prille meisje, ooit de passie van zijn leven. Ingetogen spelend. Aangeslagen en ineengedoken zittend op een stoel, bij elke scènewisseling op een andere: ‘Na jou was mijn leven eigenlijk afgelopen, was ik dood.’

En vooral Els Dottermans, als dan weer het dertienjarige meisje, dan weer de vrouw voor wie het allemaal voorbij is, die met weemoed terugblikt op wat ook de passie van haar leven was: ‘Je hebt me alles gegeven. Je hebt me alles ontnomen.’ Ongelooflijk goed acterend. Meestal aan of op een vierkante tafel, soms voor de spiegel. In prachtige, ontroerende gracieuze houdingen. Of juist heel subtiel en gestileerd erotisch bewegend.

Bernard Dewulf (ook de schrijver van het prijswinnende Kleine dagen) schreef op verzoek van regisseur Julie Van den Berghe de tekst. Die tekst, over melancholie en eenzaamheid, maar ook over genegenheid, is op zich al een meesterwerk. Poëtisch, maar ook expliciet en suggestief.

Wat Van den Berghe en haar scenograaf André Joosten er vervolgens op het toneel van laten zien, versterkt niet alleen die poëzie en die suggestie, het voegt er ook adembenemende beeldende schoonheid aan toe. En dan het acteren van Els Dottermans! De manier waarop ze beweegt, hoe ze met minieme veranderingen schakelt van meisje naar vrouw en omgekeerd. Zelden heeft het spel van een actrice, zelden heeft een voorstelling, me zo geraakt.
Dit is een fenomenaal goede voorstelling!