Borderline of schizofrenie, that’s the question waarover de twee psychiaters steggelen. Intussen davert en stuitert Dennis Rudge als hun client/patient Chris zeer overtuigend over het toneel. Hij is de aangename verrassing van de avond. Over zijn allochtone zwarte rug vechten beide witte jassen de kleine politiek van hun kliniek uit.
Dit is, las ik, het prijswinnend en commercieel succesnummer van Joe Penhall in grootstedelijk Londen. Dat nu kon ik er ditmaal in het provinciale Zaanstad niet van af zien. Dat ligt aan mij natuurlijk. Want ik beleefde een tamelijk doorsnee toneelavond, wel aardig maar soms ook een beetje saai, braaf en ongevaarlijk. Niet iets om heel opgetogen of boos van te worden. Integendeel, in alle gemoedsrust kon de nacht worden ingeluid. Dat is eigenlijk iets te weinig.

De vergelijking staat op de eigen website van het gezelschap. Men haalt met kennelijke instemming De Gelderlander aan. Het citaat verwijst naar Ibsen en Albee. Toevallig vestigden, lichtjaren geleden, de formidabele Han B.v.d.B. en de formidabele Ank v.d. M. die formidabele “Wie is bang voor Virginia Woolf” onuitwisbaar in mijn geheugen. En, met alle respect, die productie en deze verhouden zich ongeveer als 3 : 1. ‘t Is omdat m’n theatermaat en -mentor Henk E. te Z. me er tijdig op wees dat zonder dat half uurtje te lang en zonder de Ad Knippels over de top en in het rood, we overigens een pakkende en geestige voorstelling hebben gezien. Met een erg goeie Frederik Brom. Dus vooruit, in plaats van louter tomatenpuree toch maar drie geweien. Maar ik blijf er ook bij: het was te lang en te vaak namaakemotie. Twee onverbiddelijke tomaten.

Bij de triomfmars voor La Musica Twee is mijn loftrompet niet nodig. Maar ik steek ‘m toch. Want Betty Schuurman en Jeroen Willems lieten gisteravond weer adembenemend overtuigend zien hoe je het moeizaam verteren van verspeeld geluk, gedane zaken, spijt en mislukking, moet verbeelden. Met afwisselend de kwellende waarom-vragen van “Anne-Marie” en “Michel” en het zwijgen, de twijfel en de spanning bij de beantwoording. Hun onthechting blijft pijn doen. Maar ‘t is wel héél mooi om ‘t mee te beleven.

In een toneelzaal denk ik nooit aan m’n beroep, maar in dit geval, met maar een kwart van de stoelen bezet, kwam het begrip ‘bedrijfsrisico’ regelmatig voorbij. Dus eerst maar een gewei, nee een hele eland, voor de moed van de zakelijke leiding van het gezelschap. En meteen ook één voor grootmeester Guus van Geffen. ‘Toneelbeeld’ en ‘lichtontwerp’ zijn eigenlijk veel te lelijke woorden voor de kunststukjes die hij levert. Alleen al die eerste vijf minuten… En dan nog een paar geweien voor de zeventien acteurs en actrices die tussen 11.00 uur en 21.30 meer dan dertig personages overtuigend tot leven brachten. Met, wat mij betreft, als resultaat bovenal een fascinerende Agamemnon van Hugo Maertens.
Maar toch, maar toch…De absolute high die ik bij “Ten Oorlog” beleefde, kwam niet. Ik houd het er voorlopig maar op dat de oude Grieken statischer zijn dan de koningshuizen van Shakespeare en dat Tom Lanoye zeker een beter auteur is dan John Barton.

Centraal staat een platte, provinciale, sexclub, zinnebeeld van de samenleving. Met de levenslustige geldwolf, roofvogel en aasgier Zuckert als gangmaker. Het knappe en verontrustende is dat je je zo gemakkelijk met hem en zijn corrumperende gedrag identificeert. Kortom, hoed af voor Hans Trentelman. En natuurlijk ook een diepe buiging voor Fassbinder en Het Vervolg. Dat de mensheid in slechte staat verkeert en steeds verder verloedert, is een boodschap waar vermoedelijk niemand echt op zit te wachten. Maar omdat de oppervlakkigheid en het pessimisme er op toneel heel gevarieerd en fraai uitzien, is het wel heel overtuigend.

Een interessant onderwerp (gewei), een mooie tekst (gewei) en drie parallel geschakelde schuimende vaten (tomaat) zijn geen borg voor goed toneel. Na het prachtige “Shakespeare is dead” viel het ditmaal bitter tegen (Trouwens Poncke Princen verdient ook beter dan te fungeren als wrijfpaal voor verbitterde veteranen van een roemloze koloniale oorlog en wel erg luidruchtige leden van de stille generatie).

De voluptueuze mediavist Ignatius J. Reilly spoort niet. Tegenslag, Fortuna, vedrijft hem uit de veilige cocon van z’n slaapkamer. Vervolgens, bestrijdt hij, gewapend met Boëthius, verbaal en onpraktisch alles wat vies, voos en onfatsoenlijk is. Vóór de Middeleeuwen en tégen de Verlichting. ‘t Wordt één en al kortsluiting tussen hem en de vertegenwoordigers van maatschappelijke werkelijkheid. Van dit complexe, reactionaire en briljante boek, heeft Theu Boermans gelaagd, fascinerend en schitterend toneel gemaakt. Bovendien met een wel héél erg fraai decor - een toneelbeeld dat ondermeer bijna perfect is om de zeventien personages te helpen identificeren. Terwijl er ook nog eens nagenoeg vlekkeloos wordt gespeeld met Iwan Walhain die bevestigt hoe ontzettend goed hij is, Simone Milsdochter die een erg mooie Myrna Minkoff is en Tijn Docter die van het type Trixie een klassieker maakt. Dik drie uur toneel in de Kloveniersburgwal 50 en ik heb me geen moment verveeld. O ja, als tegenwicht nog even een kritische noot: de projectie van de teksten bleek niet te volgen.

Urbi et Orbi klinkt pauselijk en is toch bescheiden. ‘t Gaat over de queeste en vriendschap van twee monniken. Niks voor antispirituele papenvreters, zou je zeggen. En de regisseur zei onlangs nog op TV dat je naar toneel gaat voor de dialogen, terwijl we het hier vrijwel alleen met lichaamstaal moeten doen. Hoe slaagt die verdomde René van ‘t Hof er dan toch telkens weer in me in zijn ban te krijgen? Want dat doet-ie. Samen met Loek Beumer laat hij een subtiel, eenvoudig maar veelbetekenend optreden zien. Door zijn verbazende en verbaasde gezicht en expressie in elke spier en bij elke beweging. Meer dan genoeg voor een bundel mooie verhalen in mijn hoofd. En dan te bedenken dat ditmaal niet eens helemáál de top wordt gehaald.

Mijn sympathy for NNT is met deze productie groot gegroeid. De club snijdt serieuze, actuele zaken aan en brengt die flitsend, jeugdig en energiek. Het was genieten geblazen: oor, oog, lachspieren, gevoel, hersenen, - alles komt aan bod. Ik heb na afloop nog gezocht naar een T-shirt met opdruk “I love Waldemar” of “I love Veerle”. Mij dunkt dat het artistieke motto dat de flyer vemeldt, wordt waargemaakt: een frisse blik en duidelijke stellingname.

‘t Is natuurlijk héél errug. Al die moorden en zelfmoorden. Aeschylos zou er van hebben opgekeken van wat O’Neill van z’n drama heeft gemaakt: ‘A tabloid Oresteia in a stereotype puritan society’. Maar die zou zich op zijn beurt weer kunnen verbazen over wat Ivo van Hove heeft uitgehaald. De “Dood” is wel sterk aanwezig gebleven. En de libido’s al helemaal. Net als de beklemming en destructie. Maar hij zorgde wel voor een volkomen nieuwe aangekleding. Het stuk wordt er niet beter van, maar het werkt wel (bij mij). Althans, voor de duur van de voorstelling. Dus: prijs, prijs Ivo van Hove. En, revolte of niet, er wordt prima geacteerd. Vooral door, weer, Halina Reyn. Ik hoef slechts instemmend te citeren: “ontbolsterd”, “megaster”, “prachtactrice”, “indrukwekkend”, “overtuigend”, “impressionant”. Ja, zelfs de ijzige Hein Janssen vindt HR nog “werkelijk geloofwaardig”. I rest my case.