theaterpraat

Februari 2005 Als ik tegelijk met een vrouw met een hoofddoekje de schouwburg binnenkom, krijg ik meteen rood.
Wat is dat nou?
Dan krijgt de vrouw met het hoofddoekje ook nog eens een gele kaart.
Wat is hier in godsnaam aan de hand?

‘Met die kaarten ga je straks niet naar de zaal’, legt een medewerker van de schouwburg vriendelijk uit, ‘je gaat ermee naar het podium. Daar worden voor de pauze drie keer drie scènes tegelijk gespeeld. Omdat u rood hebt, zult u de laatste scène het eerst zien. En u mevrouw, de middelste.’
Nou, mooi is dat. Maar goed. Dan gaan we maar het podium op.

Met de anderen van de rode groep zit ik eerst op de rand van het bed van Hugo Koolschijn en Renée Fokker. Daarna zal ik het nog heel jonge, nog verliefde paar zien. En tenslotte ga ik dan naar de middelste scène, met Roeland Fernhout en Hadewych Minis. Omdat er heel dunne scheidingswanden tussen de scènes zijn, hoor je een andere Johan af en toe zijn stem verheffen tegen een andere Marianne. Als er echt hard wordt geschreeuwd, stoppen de Johan en Marianne waar je op dat moment naar zit te kijken zelfs even. Ze luisteren dan herinnerend mee naar de geluiden uit hun verleden. Of ze kijken elkaar wat verontrust aan door wat ze al horen uit hun toekomst. Heel bijzonder, drie scènes tegelijk.

Hoofddoekjes en vissen
In de pauze zie ik de vrouw met het hoofddoekje in de foyer staan. Mijn eerste gevoel toen we toevallig tegelijk de schouwburg binnenkwamen, was dat van positieve verrassing. Maar nu verbaas ik me over dat gevoel. Ik schaam me er zelfs een beetje voor. Blijkbaar verwacht ik overal in Amsterdam hoofddoekjes, maar niet hier in de schouwburg. Tenminste niet bij deze voorstelling. Omdat ik diep in mijn hart liever onder ons wil blijven? Nee, dat denk ik niet. Ik denk omdat ik zo gemakzuchtig was hoofddoekjes te associeren met niet bij ons willen horen.

Over een vis achter op een auto had ik ook zo’n vooroordeel dat bij nader inzien onmogelijk stand kon houden. Omdat ik me bij zo’n vis een beetje suffe mensen voorstel die zich braaf aan de maximumsnelheid houden, ging ik er zonder meer vanuit dat zulke auto’s in de rechterbaan zouden blijven. Dom. Want daardoor stoorde het me enorm toen ik met hoge snelheid werd ingehaald door zo’n vis. En nu blijkt dus ook mijn vooroordeel over hoofddoekjes niet te kloppen. Gelukkig maar. Want ze wil er wel degelijk bij horen. Ze wil ook Scènes uit een huwelijk in de regie van Ivo van Hove zien. Net als ik.

Verwijten in een huwelijk
Na de pauze mogen we ineens niet het podium op. Nu moeten we de zaal in. Van Hove wil ons blijkbaar weer even op afstand houden. Hein begint al te mopperen. Die vindt het maar niks om als een padvinder door het theater te worden gestuurd. Het is nu overigens echt goed mis met dat huwelijk, de verwijten vliegen over en weer.

Voor de vijfde scène, de ruzie tijdens het tekenen van de scheidingspapieren, moeten we weer wel op het podium komen. Via het kleine trapje. Dus dat wordt duwen en trekken om als eerste boven te zijn. Ondertussen pakken Johan en Marianne elkaar ook voortvarend aan. Vooral Hadewych Minis komt een paar keer hard met de vloer in aanraking. Die Fernhout heeft zo te zien wat af te reageren. De tussenwanden zijn in de pauze weggehaald en de stoelen staan in een halve cirkel. We gaan dus om de drie Johannen en de drie Mariannes heen zitten. De drie paren lopen driftig heen en weer, terwijl ze elkaar steeds alle drie tegelijk dezelfde tekst naar het hoofd slingeren. Dankzij de zendmicrofoons en dankzij de technici, die steeds het ene paar wat versterken en de andere twee duo’s wat verzachten, werkt dat wonderbaarlijk goed.

Toch nog verzoening
In de epiloog waarin Johan en Marianne zich na jaren van scheiding weer verzoenen, schittert Hugo Koolschijn. Maar daar krijgt hij natuurlijk geen prijs voor. Die is voor Celia Nufaar als zijn schoonmoeder. Want Johan is geen bijrol, het is eenderde hoofdrol. En voor eenderde hoofdrollen zijn geen prijzen. Jammer.

‘Knap georkestreerd dat wel, hoe de acteurs elkaar verbaal en fysiek te lijf gaan, maar ze overschreeuwen zichzelf,’ vindt Pieter.
Vind ik dus niet, dat ze elkaar overschreeuwen.
‘Nee, je begrijpt me verkeerd,’ zegt Pieter, ‘ze overschreeuwen niet elkaar, ze overschreeuwen zichzelf. Trouwens dat voortdurende relatiegeneuzel begint me sowieso behoorlijk te vervelen.’
‘Mij ook,’ valt Anneriek hem bij.
‘Zo is dat,’ zegt Hein, ‘het is een zielloze woordenstroom van egocentrische, vervelende en vooral verwende mensen. Typische jaren-zeventig-psychotherapeuten-geneuzel over het vinden van de eigen ik in relatie en seks. Bah.’

Een irrelevant huwelijksdrama?
Als Hein de schouwburg al heeft verlaten en Anneriek en Pieter bezig zijn herinneringen op te halen aan lange nachten in café Weber met veel drank en eindeloze gesprekken over relatieproblemen, kijk ik al een beetje naar de toekomst en vraag ik me af of Johan Simons gelijk heeft met zijn kritiek dat zijn collega Ivo van Hove irrelevante huwelijksdrama’s maakt. Ik hoop dat mijn vrienden daar eens wat over zeggen in een van de volgende verhalen. Over wat nou maatschappelijk relevant theater is en of elke voorstelling geëngageerd moet zijn. En wat dat dan is.

Scènes uit een huwelijk van Toneelgroep Amsterdam ging in première op 1 februari 2005
Tekst: Ingmar Bergman
Vertaling: Karst Woudstra
Regie: Ivo van Hove
Spel: Karina Smulders, Hadewych Minis, Renée Fokker, Alwin Pulinckx, Roeland Fernhout, Hugo Koolschijn, Gunilla Verbeke, Benjamin de Wit, Marjolein Ley en Celia Nufaar