Ik vond het te waarderen dat het thema ‘nachtleven’ tot een voorstelling is gemaakt, daarvoor een gewei. Maar voor de tamme dreun, de onbegrijpelijke personages, het weinig inzichtelijke verhaal, de duffe dansjes en de afstandelijkheid een paar tomaten… het was niet echt iets hips als uitgaan…

De grootste misvatting van deze voorstelling is dat Bas Heijne denkt dat hij een toneelstuk heeft geschreven, en op de première meende tot het laatste applaus te moeten blijven buigen. Een paar monologen over de dode Van Gogh, een staging uit het jaar 0, een regie die zo ouderwets is dat het pijn doet en een stuitend slecht spelend ensemble, inclusief een komisch doenende Nietvelt en een ronkende Croiset, een Nikserige Boissevain als zowel broer als neefje Van Gogh en een hysterische Greidanus jr., maken deze avond een bezoeking. Alleen Betty Schuurman tracht er nog iets van te maken. Nog niet eens leuk voor NRC publiek…

met gemengde gevoelens ten aanzien van het onderwerp
naar een try-out
vooral de ondertitel
‘is de man overbodig aan het worden?’
bij voorbaat al een beetje een bullshitstelling
zelf vrouw zijnde vreesde ik een hoop zieligdoenerij
redelijk kritisch erheen dus

wat een toffe voorstelling
stoer, kwetsbaar, grappig, plat, persoonlijk, genuanceerd, gedurfd, mooi en lelijk
en erg mooi vormgegeven

ik kan wel een aantal puntjes van kritiek bedenken
maar daar heb ik eigenlijk niet zo’n zin in

zelf vrouw zijnde: ALUIN bedankt!

Door dit swingende kwartet wil ik elke dag wel gemanipuleerd en bespeeld worden. Dus wat mij betreft: let op Anniek Pheifer, Pauline Greidanus, Vincent Linthorst en Mohammed Azzaay. Ze haalden het maximum uit het materiaal van schrijver LaBute. Met als resultaat een bijna perfecte voorstelling. ‘Bijna’, want het laatste half uur kwam de uitleggerige en belerende predikant van de auteur te nadrukkelijk in beeld.

In een tijd waarin (individuele) vrijheid ongrijpbaar hoog in het vaandel wordt gedragen, raken rituelen zoek. In De Pornocomponist krijgt de componist uit de titel – puissant rijk geworden met het maken van muzak – bezoek van de moeder van een jongen die in de buurt is verongelukt. Haar verdriet wakkert bij de componist het verlangen naar oprechtheid en schoonheid aan; hij besluit het gebed Stabat Mater voor haar op muziek te zetten. Van treurende moeder wordt zij muze van de componist. Gedurende de voorstelling verandert zij in de maagd Maria, die in het Stabat Mater treurt om haar dode zoon. Maar zo puur als haar leven en haar gebed zijn, zo geperferteerd blijkt de geest van de componist te zijn. De kilometers porno die hij van deuntjes heeft voorzien breken steevast door zijn oprechte bezieling heen; zijn muze Maria ontbloot op een afschuwelijk moment haar borst. Wat de componist rest is de dood; wie is er zo zuiver als de maagd Maria? Je hoeft niet katholiek te zijn om de wanhoop van de componist en de eenzaamheid van de muze te voelen. Noem het een catharsis.
De voorstelling – ongeveer een uur en vijfenveertig minuten – bracht me op het puntje van mijn stoel. Ik heb weinig ervaring met modern muziektheater en het idioom van de voorstelling dwingt tot concentratie. Die bracht ik met plezier op, want de liefde en de overtuiging waarmee De Pornocomponist is gemaakt, spatten van het podium.
De voorstelling blijft niet alleen daarom hangen. De makers lijken te betogen dat wat je (te) veel tot je neemt, deel van je persoonlijkheid wordt. Zo kiezen zij positie in de discussie rondom de vraag: “Leidt veel geweld op TV tot meer geweld op straat en in huis?” Reden te meer de catharsis van de kunst te zoeken. De Pornocomponist is het antwoord op de vraag die hij zelf stelt.

Het Toneel Verveelt.

Het Nationale Verveel.

Al dat uitbundige klaroengeschal en tromgeroffel rond “Othello” is begrijpelijk. Het ziet er allemaal prachtig uit: die gewaden, die kecke uniformen, dat penthouse (?), dat gewapper. En Roeland Fernhout speelt die onmogelijke figuur Jago heel geraffineerd, namelijk én cynisch én ambitieus én jaloers én doortrapt én intelligent én tragisch en dús interessant. Maar een beetje overdreven is al dat enthousiasme wel. De vraag komt bijvoorbeeld op of je om opperbevelhebber (Othello) te worden écht van alle mensenkennis gespeend moet zijn. En of ieder society-meisje (Desdemona) een onnozel wicht is. Anders gezegd: zit er niet meer in als je besluit Shakespeare naar 2003 te halen?

Nadat de vreemdeling, de dokter, is binnengekomen sluit hij wel erg snel vriendschap met de jurist en zijn ze wel erg snel dronken. Als de vrouw van de jurist de vreemdeling later op de bank ziet slapen denkt ze direct haar beul te herkennen. En vanaf dat moment wordt het toch wel spannend. En we zien al zo weinig spanning in het theater. Goed dus dat dit Dorfman-stuk weer eens wordt gespeeld, het is een sterk verhaal en het wordt krachtig geacteerd. Löw is erg goed op dreef en pakt gelukkig niet te veel uit. Linda van Dyck ook, maar zou soms nog wel wat heftiger mogen.

Ook hier wordt gedanst op het toneel. Zeven jonge mensen (twee acteurs en vijf actrices) ‘vieren’ oudejaarsavond. Het gaat om ‘Speedrun’, van de jonge Schotse schrijfster Isabel Wright. Fragmentarische scènes begeleidt door opzwepende beats, die sneller gaan dan de hartslag. Het publiek was na afloop enthousiast en vond het ‘herkenbaar’. Dus jongeren moeten zeker even gaan kijken. Maar opwindend? Nee. “Iedereen denkt een genie te zijn”, wordt er ergens aan het einde gezegd.
Dat is deze Isabel Wright zeker niet. De tekst is een aaneenschakeling van cliché’s. Dat jongeren “een bepaald gevoel” (leegte) hebben, of “iets willen” (liefde) is een gegeven, maar daar dien je als schrijver naar mijn mening iets mee te doen.
Die tekst is noch poëtisch, en ontbeert vooral humor. De vertaling van Oscar van Woensel (die zelf toch behoorlijk goede toneelstukken heft geschreven) kan daar niets aan veranderen. Een opmerking als “Krijg de grafkanker, ik wil agitatie” klinkt wat ridicuul uit de mond van een jonge actrice. Om de taal echt te laten zingen zou deze Isabel Wright eens kunnen luisteren naar een performance van de oude dichter Simon Vinkenoog. Verder raad ik een workshopje tekstschrijven/vertalen aan bij Marcel Otten, die een aantal prachtige bloemrijke Steven Berkoff-stukken bewerkte.
Het mooiste moment was het ogenblik dat een van de actrices een fraaie paaldans uitvoerde: langzaam dalend, likkend met haar tong langs het metaal. Dat was pure poëzie. Zonder tekst.