‘t Is allemaal al gezegd.

Iwein: “mensen ga kijken, zoiets zie je in jaren niet!”. Ik heb zijn raad opgevolgd en hij heeft helemáál gelijk. Hooguit één keer per seizoen “sta ik recht” bij het applaus, en nu al heb ik mijn rantsoen voor 07/08 moeten gebruiken.

En mooser Jeanine heeft ook gelijk: de muziek, de muzikanten, het geluid is ook perfect, fantastisch.

En zelfs de kritiek van Eswe deel ik: Anton en Cleo slagen er nog bijna in de zaak in het laatste half uur te verzieken.

Maar de voorafgaande ruim vijf uur verdienen niet dat het eindoordeel met een tomaat besmeurd wordt. Ons kleine gezelschap vond het kortom: gewéldig.

Ik heb het op deze pagina’s al gezegd: het Vlaamse publiek is moeilijk staand te krijgen bij de ovatie. Dit Vlaamse publiek stond bij deze voorstelling integraal recht en gaf de cast een ovatie van vele, vele minuten. In mijn 35-jarig intens theaterbezoek heb ik het nog nooit meegemaakt.
Ik was één van de eersten die rechtveerde. Wat Van Hove met deze voorstelling tewerkstelde grenst aan het bovenmenselijke. Niet alleen het concept, dat inmiddels ruim bekend is, is grandioos, hij wordt enorm geholpen door een schitterende cast. Hans Kesting (Antonius), Fedja Van Huet (Coriolanus), Jacob Derwig (Brutus), Chris Nietvelt (Cleopatra)… geef toe dat is een wondercast… die Van Hove tot hemelse hoogten weet te voeren. Inclusief de rest van de cast overigens.
Ik heb het altijd al geweten maar het komt er oh zo weinig uit: voor hedendaags relevant theater, maatschappelijk, politiek, whatever…. moet je bij Shakespeare zijn.
Toch een ongelofelijke dankbaarheid voor allen die hieraan hebben meegewerkt. Mensen ga kijken, zoiets zie je in jaren niet.

The times they are a-changing, zingt Bob Dylan
en Ivo vindt een vorm die mij bevalt!
komt u gerust op ‘t podium braaf chillen
straks leest u hoe hij ‘t (bijna) nog verknalt

Zes uren Shakespeare staan ons voor de kiezen
met breaking news, en zonder blote kont
bekvechten in het pak; in de coulissen
wordt trek verstomd met pasta in je mond

Ma Martius of zoonlief - wie ‘s het wijf?
en Brutus’ (Derwig’s) mono-dialogen!
Antonius speelt enkel met zijn lijf
Maar, als slechts spelers nog op ‘t podium mogen

doet deez’ verstilling haast mijn pret bederven:
Antonius’ en Cleo’s t-e-r-g-e-n-d ster-ven

Geweien voor: het idee en het lef om deze stukken op deze manier op te voeren en vorm te geven; het vooruitzicht om ongeveer 6 uur toneel te gaan zien en daarbij te mogen bewegen; de magistrale toespraak van Antonius na de dood van Caesar (die alleen al is de moeite van het gaan waard, het was het enige moment dat me echt ontroerde, terwijl ik wist dat ik gemanipuleerd werd, briljant); de liefdesscenes tussen Cleo en Anton; de meeste scenes met Cleo en haar vrouwen, sensueel en levendig; het duidelijke verschil tussen het Egyptische en het Romeinse kamp met name vlak voor de 2e slag; het idee om Brutus, ongeveer als Bush, in vrijetijdskleding met pet op de samenzweerders te laten ontvangen; Eelco Smits als Decius en Ventidius, erg leuk om naar te kijken en voor mij een ontdekking (in Coriolanus had ik hem nog niet ontdekt, maar dat was misschien omdat ik toen nog op het podium zat, niet de beste plek om het acteren goed te zien); Enobarbus (Barry Atsma) die op het balkon van de schouwburg, in het volle zicht van het Leidsepleinpubliek zijn schaamte over zijn overlopen uitschreeuwt; de leesband/krant (hoe heet dat?)die o.a. het scoreverloop van Nederland-Servië toont, leuk!; de geweldige musici die op allerlei subtiele, originele manieren de tekst illustreren en ondersteunen en soms, tijdens de oorlogen, donderend, dreigend en opwindend geluid maken.
Tomaten voor: het vele zicht op het publiek, er is zo’n verschil in aanwezigheid en concentratie tussen acteurs en publiek, het stoort me en leidt me af; de vele versprekingen, ok die acteurs zijn erg moe, logisch, maar toch, kanonnen als Derwig en Kesting doen het niet, althans niet zo dat ik het merk; Cleo die het over Octavius Caesar heeft, waar het Julius moet zijn; Goslinga die ‘Antonio’ zegt ipv Antonius, jezus!; het trage tempo van Coriolanus en een gedeelte van Julius Caesar, dit is wel Shakespeare, jongens, hoge energie gevraagd, was er niet; de echte (!) slang die Cleo moet doden, maar die door Nietvelt met kreetjes van afkeer wordt gehanteerd, leuk en authentiek, maar meer geschikt voor een lachscene dan voor de tragische sterfscene van een moedige koningin. En überhaupt het ontbreken van enige ontwikkeling bij Cleo.
Echter, desalniettemin, heel bijzondere ervaring.

Hier vallen eindelijk alle Van Hove-fratsen op hun plaats: geweldige voorstelling, die rare Verweysveld-sceneografie klopt eindelijk en alles is een soepel geheel. Het publiek is tot decor gebombardeerd (of gedegradeerd, kun je ook zeggen) en dat is meer dan een leuke gimmick. Het geeft de voorstelling een extra dimensie. Alleen jammer dat sommige toeschouwers op het podium het dan nodig vinden om heel nadrukkelijk in het beeld van de cameraman te gaan staan. Het lijkt sowieso wel of mensen vergeten dat ze in het theater zitten, naast me zat een dame steeds hardop commentaar te geven. Maar dat kan ook aan haar leeftijd gelegen hebben. Er is flink in de originele teksten gehakt, jammer maar onvermijdelijk als je deze drie stukken op deze manier aan elkaar wil koppelen. Ik ben het overigens niet met Van Hove eens dat Antonius en Cleopatra over politiek gaat: ik vind dat het over de Liefde (met hoofdletter) gaat. Dat wreekt zich in de voorstelling ook: de eerste twee stukken gaan vrij naadloos in elkaar over maar het derde stuk haakt er een beetje raar bij aan. Het gaat weliswaar over gedeeltelijk dezelfde personen maar het thema is heel anders. Door de liefde er zo uit te halen wordt het klassieke liefdespaar hier gedegradeerd tot een hitsig stelletje. Complimenten voor de acteurs, iedereen heeft minstens een hoogtepunt en ‘s nachts om half een was iedereen nog even scherp. Een extra gewei voor de muzikanten, die zorgden voor de extra slagroom op de taart. Gaat dat zien inderdaad: die zes uur zijn zo om!

Het was weer op en top Van Hove, met de design-bankstellen en lampen van huisvriend Jan (nee, niet Des Bouvrie) en veel(dit keer zelfs heel veel) multimediaal gedoe. Het publiek mag gaan en staan waar het wil, maar dan bij voorkeur toch volgens bepaalde, door de speaker omgeroepen patronen. En als je een broodje bestelt, terwijl de spelers hun ding doen, dan fluister je natuurlijk zachtjes en laat je de euro’s niet te hard rinkelen, want daar zouden ze weleens last van kunnen hebben. Kortom, de beschaving viert hoogtij, en het wil maar geen kermis worden. Bovendien, als je de pech hebt ergens te gaan zitten waar je geen donder ziet, dan wacht je rustig af tot het hoorspel is afgelopen en de volgende ombouw begint om een andere plek te zoeken, waar de juffrouw naast je dan van zegt: deze was bezet. Het concept is leuk, maar het deugt in deze setting van geen kant. Wat niet wegneemt, dat ik een aantal mooie momenten zag, bij haast alle acteurs, waardoor het nog wel meeviel allemaal.

De ontegenzeggelijke kwaliteit van de voorstelling is het sterke ensemblespel. Niet alleen van de acteurs, maar ook van de muzikanten, technici, cateraars, inspiciënten, enzovoorts. En ja, ook van onszelf, van de toeschouwers. Vooral daarom is het een unieke theaterbelevenis, waarbij je al snel merkt dat het geen zin heeft om je af te vragen wat nog wel voorstelling is en wat niet meer, wie eraan deelneemt en wie niet. Want iedereen kan ineens personage zijn in de voorstelling van een ander (de camera zoomt in op het gezicht van een toeschouwer, ze zit op het podium naast een ernstig kijkende Julius Ceasar, en ze bijt heel geconcentreerd een kleine ongerechtigheid van haar pinknagel af). Niemand kan eraan ontkomen om voortdurend zelf keuzes te maken uit al die handelingen, beelden en indrukken. Het is fascinerend om op die manier je eigen, unieke en onherhaalbare voorstelling te creëren. De voorstellingen in enge zin, de drie tragedies van Shakespeare, lijden daar ondertussen wel enigszins onder, dat is onvermijdelijk. Hoe paradoxaal het ook klinkt, omdat we zo dicht bij hem zijn, lijkt bijvoorbeeld Hugo Koolschijn als Julius Ceasar juist meer afstand te nemen. Na vijf uur hoeven we gelukkig even niet meer zelf te kiezen en zelf beslissingen te nemen, omdat we het laatste uur geacht worden gewoon in de zaal te blijven. En juist omdat er dan weer gepaste afstand is, lukt het Hans Kesting als Antonius en Chris Nietvelt als Cleopatra in dit deel het best om de emoties achter de tekst dichterbij te brengen, toch nog echt te ontroeren. Het is al met al een heel bijzondere ervaring om je onder te dompelen in de vormvernieuwingen die Van Hove en Versweyveld ons weer voorschotelen. Maar ik heb, aan het eind van die lange zes uur, ook wel even genoten van gewoon een uur ouderwets vanuit een schouwburgstoel toneel kijken.