Halina als mijn eerste, kluchtige, Hedda

Ernstig maar waar, ik zag haar nog niet eerder in levende lijven. Het schaamrood staat op mijn wangen, haar woorden doordrongen vaak mijn ogen, maar Halina Reijn is mijn eerste Hedda Gabler.

Als ik naar een voorstelling van Toneelgroep Amsterdam ga is dat voor mij vaak veilig. Ik zit in mijn stoel en wordt door het talent acteurs, die horen bij de top van de top, mee gesleurd in de emotie en dit heeft in het verleden al menig keer totale vervoering tot gevolg gehad. Toneelgroep Amsterdam eigenlijk nooit slecht en nu ook niet, maar met deze klucht-versie van Ibsen’s geroemde klassieker is toch niet helemaal wat mijn verwachtingen me hadden wijs gemaakt.

Het sarcastische en nogal nonchalante spel van Halina Reijn kan ik nog rijmen met de dodelijke verveling van dit vrouwelijke personage, ook al raakt het voor mij af en toe de grens. Het ergste zit in het meeslepende karakter van het nonchalante spel van deze grande dame van het Nederlandse toneel. Veel acteurs, vooral Roeland Fernhout, laten zich af en toe mee slepen en worden hier door net iets te nonchalant waardoor het geheel voor mij iets te licht en vrolijk wordt en zeggingskracht verliest. Aan het einde van de voorstelling is voor mij de druppel in het amateuristisch aandoende ‘stemmetje opzetten’ van Barry Atsma als Brak, want hiervan gaan mijn haren wel overeind staan hoewel ik snap dat dit is om Hedda te onderdrukken en te jennen.

Maar, zoals ik al zei, een voorstelling van Toneelgroep Amsterdam is eigenlijk nooit slecht. Er zaten prachtige beelden in deze voorstelling waarbij voor mij het spel met de geweren een angstig gevoel opwerkte. Naast deze angstige momenten waren de overgangsmomenten, waarin Hedda in het donker middenvoor op het podium staat en vervolgens uit verveling gaat spelen met de lamellen, waardoor het licht prachtige effecten geeft, adembenemend mooi omdat het zo simpel was en goed gebalanceerd ondersteund werd door prachtige muziek.

Halina Reijn is sterk en irritant. Voor de rest is alles goed uitgevoerd, niks op aan te merken.

Jammer dat er zo weinig Jacob Derwig in het stuk zat (Lövborg is een van de interessantere personages).

Verder zit ik te wachten op een enscenering/stuk van Ibsen waar de karakters en hun problemen me iets kunnen schelen. Dat is tot nu toe nog niet gebeurd.

In het begin had ik wat moeite om in deze voorstelling te komen. Halina Reijn vond ik net niet helemaal geloofwaardig als Hedda, het bleef een beetje een vervelend meisje dat ze probeerde neer te zetten, maar zonder doel, of zonder enige achtergrond. Na een half uur verdween dit gevoel, vanaf dat moment zat ik er helemaal in en bleek het een hele goede voorstelling. Hedda is en blijft gewoon een vervelend mens, die geen zin heeft om te leven. Wat de reden dan ook is, of ze niet kan of niet wil is denk ik uiteindelijk minder relevant, dat hebben we maar te accepteren. Met name Barry Atsma vond ik heel sterk, de rechter wordt neergezet als een echte intrigant (overigens, wat een verschil met de invulling van de Theatercompagnie een aantal jaar geleden). Goede en originele enscenering. Een minimale invulling van het decor, dat past bij de manier waarop de voorstelling is neergezet.

Iedereen vindt het heel gewoon om films in willekeurige volgorde te zien. De ene dag de laatste film in de bioscoop, de volgende dag een vroeger werk van dezelfde regisseur op dvd. Bij een toneelregisseur kan zoiets meestal niet. Hedda Gabler is een regie van Ivo van Hove van twee jaar geleden, maar ik merk dat ik de neiging heb er naar te kijken alsof het volgt op Het Temmen Van De Feeks en Opening Night, twee voorstellingen die ik heel goed vond.

Op het podium zie ik een enigszins autistische, verveelde Hedda achter een piano in een ruime etage in Manhattan met een televisie en een witte bank. Alleen de bezoeken van rechter Brack (Barry Atsma) aan haar zijn prikkelend: de rechter is jong, knap en stoer en beweegt zich op een moderne manier zelfverzekerd en Halina Reijn is nou eenmaal Halina Reijn.

Dus het verhaal is naar het New York van vandaag verplaatst en Lövberg heeft zijn usb-stick met cultuurhistorische beschouwingen in zijn huurauto laten liggen?
Nee hoor.
‘Right, let’s get the book. Baldrick, where is the manuscript?
‘You mean the papery thing tied up with string?
Hedda’s echtgenoot en Lövberg (Roeland Fernhout en Jacob Derwig) gedragen zich, ondanks hun moderne kleding, als typische negentiende-eeuwse Europeanen. Raar vind ik dat.

In de interpretatie van Van Hove is Hedda Gabler een vrouw die niet extreem destructief is omdat ze de dochter van een generaal is die getrouwd is met een sul, maar omdat ze nou eenmaal zo is. Waarmee het thema zou zijn geactualiseerd. Of juist tijdloos is geworden. Tsja. De voorstelling is zeker de moeite waard, maar zijn latere werk vind ik beter.

Potverdikkeme, wat was dit een ouderwets goede theateravond!! Fantastisch gespeeld. En of het verhaal zich nou toen of nu afspeelt kan mij eigenlijk niet zo bar veel schelen: de wanhoop van Hedda, Thea en Eilert was voelbaar en dat is toch van alle tijden?

Barry Atsma bleek op het moment van de voorstelling bezig vader te worden. Elk nadeel heb zijn voordeel: Hans Kesting las zijn rol: Gewei dik verdiend, wat een prof!

Verder stuk voor stuk top gespeeld. Dank je wel!

Bij binnenkomst zagen we emmers met bloemen op het toneel staan en zeiden we tegen elkaar: “wedden dat Halina Reijn daarmee gaat gooien?”. En inderdaad: na een uurtje vlogen de emmers in het rond. Ivo van Hove bewijst hier dat je Hedda Gabler niet kunt overzetten naar het heden. In deze voorstelling is het verhaal verplaatst naar het hedendaagse Nederland maar daarmee wordt Hedda gewoon een ontzettend verwend kreng en een vervelend wijf in plaats van een vrouw die gevangen is een 19e eeuws keurslijf. Alle personages worden ontzettend platte, eendimensionale stereotypes. Aan de acteurs ligt het niet, want die spelen heel goed: Roeland Fernhout is een aandoenlijk burgermannetje en Halina Reijn is nog krengeriger dan ze normaal gesproken is maar ze kunnen zo weinig met deze types. Vrouwen die niet alleen over straat mogen lopen en als de dood zijn voor een schandaal is echt niet iets van deze tijd. En wat ook zo irritant is: Rechter Brack vernedert Hedda tot op het bot (met een blikje tomatensap) en dan zegt Hedda ten overvloede: “u heeft mij in uw macht”. Ja, dat zagen we al! Of je laat het nogal expliciet zien, of je spreekt het uit. Dit is heel erg plat. Maar goed, dit was dus een try-out. Misschien verbetert het nog…