Extreemrechts heeft de verkiezingen gewonnen en is aan de macht gekomen. Dit verandert het leven van acteur Kurt K?pler en zijn collega’s drastisch. Voor een enkeling wordt de situatie onhoudbaar en besluit om te vluchten. Andere blijven. Kurt en zijn overgebleven collega’s blijven de strijd van hun hart voeren maar
de nieuwe minister van Cultuur probeert zijn wil steeds meer en meer op te leggen . Kunnen ze blijven volhouden in hun idealen? Of zullen ze moeten buigen en een misschien wel een fatale compromis sluiten.

Mephisto, de beroemde roman van Klaus Mann werd door Guy Cassiers en Tom Lanoye bewerkt tot Mefisto Forever, een productie van het Toneelhuis te Antwerpen. Een ijzersterke cast bestaande uit Dirk Roofthooft (winnaar van de Louis d’Or voor deze rol), Gilda de Bal, Josse de Pauw, Vic de Wachter, Abke Haring, Stefan Perceval, Ariane van Vliet en Katelijne Verbeke staan regisseur Guy Cassiers bij.

Je aandacht bij een 3 uur durende voorstelling kunnen houden lijkt haast een onmogelijke opgave. Maar bij deze voorstelling koste het totaal geen moeite, deze voorstelling sleept je van het ene gevoel in het andere gevoel. Vol passie en overgave spelen de acteurs hun rol, zo sterk en zo goed dat je gewoon vergeet dat je naar een voorstelling zit te kijken maar meer het idee hebt dat het een realiteit is wat zich voor je ogen afspeelt. Echt een adembenemende voorstelling. Zeer terecht dat deze productie uitgenodigd was voor het Theaterfestival in Avignon.

Dit is alweer een tijd geleden. Wat ik me nog herinner: prachtige vormgeving en video-gebruik, uitbundiger en lyrischer dan bij de Proust-cyclus; en het geweldige spel, vooral van Dirk Roofthooft. Maar toch ook: de wat eenvoudige morele structuur van het verhaal. Er is een lijn van goed naar slecht en alle personages lopen die in verschillende snelheid af. Dat is misschien een manier om terug te kijken op Nazi Duitsland, maar naar mijn smaak toch iets te simpel voor deze tijd, zelfs voor gebruik in Antwerpen.

Het aan de werkelijkheid ontleende vehaal is van Klaus Mann. Het betreft een kunstenaar die, met het nobele doel zijn stiel ( toneel) tegen het politieke kwaad te beschermen, met die gruwelijke tegenstanders begint te marchanderen. Uiteindelijk gaat niet alleen hij zelf moreel, maar feitelijk ook zijn theatergezelschap aan de daarmee samenhangende dilemma’s ten onder.

Natuurlijk Tom Lanoye leverde de meesterlijke teksten voor deze bewerking. Ook nu weer. Ze klinken prachtig, ze zeggen wat en ze schuiven naadloos in elkaar.
En Guy Cassiers is natuurlijk een groots regisseur. Maar nu mag gezegd worden dat hij zijn voorganger Luc Perceval naar de kroon begint te steken. Wat een fascinerend voorstelling heeft hij er van gemaakt. Twee voorstellingen eigenlijk. Een visueel spectaculair proces van artistieke corruptie vóór kwart voor tien en een wat kalere eindafrekening na kwart óver tien.

Ja en dat betekent dat de mensen die het toneelbeeld bedacht en uitgevoerd hebben, ook minstens een lauwerkrans verdienen. Dit keer is er geen orgie van uitgestalde technische mogelijkheden Het is daarentegen indrukwekkend maar levert toch vooral veel toegevoegde informatie.

Lang leve het Vlaamse toneel.

Wat betreft de vorm sluit de voorstelling voor de pauze aan op die van de Proust-cyclus (technisch indrukwekkend en van grote schoonheid) na de pauze wordt de lijn van Bezonken Rood doorgetrokken (soberder al en afstandelijker). Met die vorm kan ik wel leven. Het is de inhoud die me ontgoochelt. Van intelligente voorstellingen houd ik wel, maar dit is niet intelligent. Dit is erudieterig en intellectuelerig en nogal pretentieus. Zijn Lanoye (tekst) en Cassiers (regie) verlamd geweest door angst voor een mogelijk lange koude Winter na de recente gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen? Hoe is het anders te verklaren dat ze tot de naïeve analyse zijn gekomen dat het xenofobe spook dat door hun stad waart precies dezelfde is, en theatermakers voor precies dezelfde dilemma’s plaatst, als in Duitsland aan de vooravond van het fascistische bewind? Of ben ik het die naïef is? Is Mefisto for ever juist een geniale voorstelling? Laten Lanoye en Cassiers bewust ook hun eigen ‘foute keuzes’zien? Spiegelen tekst en regie daarmee uiterst geraffineerd het dilemma van het personage Küpler, die klem zit tussen zijn liefde voor theater en de realiteit van de politiek-maatschappelijke ontwikkelingen? Is het gewoonweg té geniaal voor mij? Dat kan.

Het Gouden Gewei is voor deze voorstelling! Dit was echt een hoogtepunt. Ik vind het één van de besten van Guy Cassiers. Prachtig geensceneerd, fantastische tekst van Lannoye, geweldig geacteerd en technisch áf. Hoe lukt het hem toch steeds weer om prachtige vondsten zo naturel in een voorstelling te krijgen, zonder dat het een trucje wordt of obligaat kunstzinnig. Ademloos wordt je meegezogen, vanaf het begin met een vreemde actualiteit tot de groteskheid tegen het einde. Je kan haarfijn meevoelen hoe een mens van de ene in de andere situatie terecht komt, door eigen keuzes, en dan toch terechtkomt in iets dat op zich nooit de keuze zou zijn. Maar dan is het te laat. Wijze lessen in deze tijden. Totaaltheater van de bovenste plank. Door zo’n voorstelling weet je weer waar het allemaal ook alweer om ging in het theater. Niet te missen.