Deze discussie is moeilijk omdat alle regelingen tezamen tot een versluiering leiden die het zicht op de werkelijke oorzaken ontnemen. Laat ik een poging doen om wat mist weg te blazen.

Terug naar de basis: er wordt subsidie verstrekt om de volgende doelen te realiseren:
- een breed en kunstzinnig kwalitatief hoogstaand aanbod
- toegankelijke voorstellingen in het gehele land

De eerste stroom geld gaat naar de gezelschappen, de tweede naar de theaters.

Waar het mis gaat is in de toewijzing van het aanbod van de gezelschappen aan de theaters. Er is een ‘markt’ tussen gezelschappen en theaters. Op deze markt worden de voorstellingen verkocht – of in jargon: geboekt. Deze markt functioneert slecht.

Wat is er mis met deze markt?

- Producties worden ver tevoren verkocht. Het seizoen 2003 – 2004 wordt al geboekt in de periode oktober – december 2002. Een reden hiervoor is dat theaters vasthouden aan hun abonnementenstructuur en daardoor vroeg het aanbod rond willen hebben. Voor de zomer moet het aanbod voor het najaar beschikbaar zijn in gedrukte vorm.

Dit leidt tot windhandel: er is nog niets. Het aanbod van de gezelschappen bevat vaak niet meer dan een prijs, een aantal personen en een titel. Vandaar ook al die titels met een hoog abstractiegehalte. Met ‘Concepts III’ kun je immers nog alle kanten op. Er wordt door de theaters gekocht op basis van reputatie en ervaringen uit het verleden.

- Theaters missen veelal de expertise om goede aankoopbeslissingen te nemen. Nog steeds is het vaak zo dat de programmering wordt gedaan door één persoon die op de hoogte moet zijn van het gehele aanbod aan muziek, cabaret, toneel, dans etc. Zondermeer, ik ken programmeurs die heel ver komen. Petje af voor de vakkennis van deze mensen. Vaak echter zijn er genres die een programmeur minder liggen en dan kan het zijn dat gewoon de eerste vier bellers geboekt worden. Ook persoonlijke voorkeuren spelen zo soms een te grote rol.

- Goede gezelschappen maken af en toe ook belabberde producties. Dat is tot op zekere hoogte onvermijdelijk: artistiek vernieuwend bezig zijn betekent experimenten aangaan en risico nemen. Dat je wel eens op je bek gaat hoort bij het spel. Ik ben dan ook groot voorstander van het maken van slechte producties. Ik ben echter tegelijkertijd groot tegenstander om een slechte productie nog in 30 voorstellingen het hele land door te brengen. En daar zit het boekingssysteem ons in de weg. Voorstellingen afzeggen is een doodzonde. De flexibiliteit om aanpassingen door te voeren ontbreekt.

Wanneer we met ons product beter willen inspelen op de behoefte van de consument is het noodzakelijk dat het distributiekanaal flexibel kan inspelen op de marktvraag. Dit zijn heel wat vloeken van een bedrijfskundige in de culturele sector in een zin.

Vandaar de volgende vertaling: Theaters dienen flexibel te zijn in het programmeren van voorstellingen en te kunnen reageren op de reacties van het publiek. Indien een voorstelling een succes is moeten er meer geprogrammeerd kunnen worden. Bij gebrek aan succes behoort annulering tot de mogelijkheden. Bioscopen doen dit al jaren.

Wanneer de theaters hiertoe overgaan dan zullen zij een opvallende ontdekking doen. Aan het verzoek om in de subsidiëring meer rekening te houden met het totale aanbod en de wensen van de markt wordt opeens voldaan!

Gezelschappen krijgen hun subsidie namelijk alleen indien aan een aantal eisen wordt voldaan. Tot die eisen behoort het aantal voorstellingen per jaar en de daarmee gegenereerde inkomsten. Indien deze eisen niet gehaald worden dan wordt een evenredig deel van de subsidie ingehouden. Alle gezelschappen zijn als de dood dat ze hun norm niet halen.

De vraag van de VSCD is daarmee eigenlijk een heel vreemde – al is de zorg zeer terecht. Theaters zijn bij uitstek de instanties die kunnen weten wat interessant is voor hun locale publiek. En die vanuit dat inzicht een selectie kunnen maken uit het totale aanbod. Met de vraag aan OCW en de Raad geeft de VSCD met zoveel woorden te kennen dat haar leden niet in staat te zijn die functie te vervullen en slechts als doorgeefluik te kunnen fungeren.