theaterpraat

Voordat je een Engelse panto, of preciezer gezegd, pantomime bezoekt, zijn er een paar dingen die je als buitenlander al van tevoren moet weten. De ouwe tante, goed of slecht, vaker goed, (twee slecht in Cinderella [Assepoester]) wordt door een man gespeeld, en de held wordt (vooral in het Robin Hood verhaal) door een vrouw gespeeld. Als gevolg moet een vrouw, gekleed als man, tegen een jonge vrouw hof maken, terwijl de ouwe tante, tantes, of schurk, intussen probeert te komen. Niets pervers, het is gewoon traditie.Vaak zijn er ook twee mannen in een kostuum die een paard, of vaker (vooral in Jack in the Beanstalk), een koe spelen, die ook danst. Ook moet het publiek altijd de held waarschuwen als de schurk daar is: ‘He’s behind you!” “Where?” “He’s behind you!” - Engelse pantomime is niet zwijgzaam dus, hoewel grote theatrale gebaren wel gebruikt worden. Als de held ons met een verkeerde stelling aanspreekt, moeten we: “Oh, no, it isn’t!” roepen. Tijdens het kerst seizoen waarin pantomime altijd plaatsvindt, verschijnt er op tv een reclame voor een overal bekend burgerketen waarin een aantal pantomimespelers in hun buitenwereldse kostuums (ook verplicht in de pantomime, vooral voor de goede fee, of de djin) hun eten bestellen. Ze vragen waar de rietjes voor drankjes zijn en de jongen achter de kassa probeert een grapje te maken: “They’re behind you!” zegt hij, met bijbehorend gebaar.Grapjes worden gemaakt, hoe flauwer, hoe beter, en voor de ouders (omdat de kinderen ze haast niet zullenn begrijpen, en als ze ze wel begrijpen dan maakt het niet zoveel uit) worden grapjes gemaakt die gebasseerd worden op het vermogen van Engelsen om een seksuele eufemisme in alles te vinden. Die grapjes zijn niet altijd even gemakkelijk om een buitenlander uit te leggen: “Would you like some crumpet, sir?” “Ooh!” (Crumpet is een soort geroost pannenkoek maar ook een nu belachelijk geworden oeroud eufemisme voor seks).Alle de bovengenoemde zijn vaste onderdelen van de pantomime, zelf een vast onderdeel van het kerstseizoen - uit traditie, maar ook uit de noodzaak voor theaters een groot publiek binnen te halen in een land waar het theaterstelsel van weinig subsidie beschikt.Toch is er wel adaptatie en variatie binnen de traditie. Een panto hoeft niet altijd voor kinderen te zijn, er is improvisatie en vaak wijst het naar de actualiteit. Wegens een bezoek aan het ouderlijke huis was ik in staat om een bezoek aan het beroemde Everyman Theatre, Liverpool, te brengen. De bakermat van zulke sterren als Julie Walters (Educating Rita, film) en Anthony Sher (Richard III, RSC), ook een aangelegenheid waar je zulke schrijvers als Alan Bleasdale (Boys from the Blackstuff, o.a., tv) en Willy Russel (Blood Brothers, musical voorlopig in de West End) tegen het lijf kan lopen, om te zwijgen over de film regisseur Alex Cox (Repo Man, o.a.), is de Everyman ook bekend voor de formule van zoveel mogelijk Rock en Roll nummers voor de zwakste redenen binnen een pantomime te persen. Het is een zeer succesvolle formule al twintig jaar geleden begonnen met Return to the Forbidden Planet, een verwerking van de film sci-fi klassieker (zelf een verwerking van Shakespeare’s Tempes), en die in andere theaters en in het West End nog gespeeld wordt. Alle de spelers moeten ook muzikale instrumenten spelen als ze niet aan het woord zijn of aan het omkleden en van iedereen is het een dynamisch optreden, soms geassisteerd met deus ex machine, rook, en knallen. Met deze formule hoeft de Everyman geen persoonlijkheden van de tv te gebruiken als andere theaters (ik kreeg de allerlaatste kaartjes) en bovenop verkopen ze merchandise: toverstokken, handpoppen, en hoeden.Het toneelontwerp is even kleurrijk als de kleren van de spelers.Mijn Nederlandse metgezel vond de voorstelling een beetje ‘braaf’, schrok van de kost van zelfs de goedkoopste kaart (₤14 [€20] - en niet een West End theater), en het duurde eventjes voordat ze aan de taal en de verschillende accenten van de spelers kon wennen. Veel van de grapjes blijven zonder uitleg maar desondanks genoot ze van de voorstelling - “Oh, yes, she did!”