theaterpraat

In de laatste maanden heb ik direct of indirect contact gehad met gezelschappen die verdwaald lijken te zijn. Oorzaak is het vertrekken van de artistieke leidingen.Het zou niet verrassend zijn als het vertrek van de leiding, vaak het stichter van de organisatie, onzekerheid zou doen ontstaan maar dat hoeft niet altijd het geval te zijn. Talent kan binnenshuis gekoesterd worden vooral met de visie of ethos van het ‘huis’. Verantwoordelijkheid voor de artistieke visie wordt gedeeld en dan is er al op organisch manier een opvolging. Of het gezelschap werkt met gastregisseurs die later kandidaten worden. Of het gezelschap/organisatie al zo’n duidelijk ‘stijl’ heeft, en bewonderars, dat een kandidaat voor de leiding van buitenaf al van tevoren weet wat hij of zij aanneemt en hoe hij/zij verder wil. Het is de taak van het bestuur om te weten waar de leiding met het gezelschap heen wil en of dat in overeenstemming met de karakter en reputatie van het gezelschap is.Vaak is een organisatie/gezelschap niet zoveel een ‘gezel-schap’ maar slechts een verlengstuk van de leiding; in wezen om zijn of haar visie uit te voeren.Op zich hoeft dat niet erg te zijn, vooral als er spraak is van een bijzondere visie of genie (lees: ‘The Gods of Management’ door Charles Handy) maar die zijn de uitzonderingen en in ieder geval, als die visie of genie eens weg is, zou het misschien beter zijn als de organisatie of het gezelschap ophoudt. Een organisatie waarover ik mijn twijfels heb gehad is Motoroti. Motiroti is in 1996 door Ali Zaidi and Keith Khan gesticht en ‘maakt mooie kunst die je uitnodigt verschil en ‘connectivity’ [‘bindingsvermogen’?] te vieren via en intrigerend en open dialoog. Wij trotseren en spotten met de beelden van kunstenaars, organisaties, publieksgroepen en individuen’ (klinkt erger in het Engels maar zoiets is vrij normaal als ‘mission statement’).In 2004 is Keith Khan, kennelijk de echte kracht achter Motiroti weggegaan en kennelijk heeft het lang geduurd voordat de organisatie weer richting vond - wist weer wat ze zouden moeten maken en doen. Als de interactieve tentoonstelling die ik in de Shunt Lounge gisteravond meemaakte iets te beoordelen is, zijn ze goed op pad.Dan is er LIFT - het London International Festival of Theatre. Begon in 1981 door twee studenten, Rose Fenton en Lucy Neal, werd het festival in korte tijd het meest belangrijke podium voor internationaal theater buiten het Edinburgh Festival en ook toen er weinig belangstelling voor het buitenland was (nu wel?). Toen die twee studenten pas twintig jaar later weg zijn gegaan was deze organisatie ook op zoek voor richting maar deze keer deden ze het met verschillende deskundigen, ‘dialoog’ in de wijken en heel veel geld.Zes jaar later, nadat ze hadden besloten dat ze de nadruk op ‘participatie’ wilden leggen (op zich geen slecht idee), en na 30 workshops met 200 wijkbewoners alleen al sinds 2006, besloten ze dat wat Londen en de wijken heel erg nodig hadden was - een grote tent!Geen gewone tent natuurlijk - het ontwerp is zo dat hij ruimte biedt voor kleine en middenschaal voorstellingen, samen met ruimtes voor discussie en participatie. Delen van de tent zijn doorzichtig zodat hij verwelkoming is en er zijn grote vlaktes die fungeren als bioscoopscherm en enorm reclamebord.Maaaaar… hun begroting veronderstelde dat er flink sponsorschap zou zijn en zes maanden voordat de tent voor het eerst open zou zijn hadden ze nauwelijks programmering. En een programmering van een nog niet geproefde leiding. Zoveel nadruk op participatie en zoveel geld eraan besteed had in effect een grote, lege tent opgeleverd wat niet bepaald aantrekkelijk voor sponsors zou zijn (hoewel als groot reclamebord op de South Bank zou het waarschijnlijk iets waarde zijn).Ik had al vrienden in Nederland laten weten dat er misschien een gelegenheid was om in Londen te spelen maar enkele maanden later was het LIFT nog aan het rondscharrelen om ‘acts’ te vinden. De Arts Council, onze Raad voor Cultuur, die ook de portemonnee heeft, had vermoedelijk al in de gaten dat er iets mis was en in december besloot de structurele subsidie met 50% in te korten. Enkele jaren te laat, volgens mij. Misschien was het met leuke herinneringen aan het voorgaand 20 jaar dat de Arts Council liet ze doorgaan.En dan de voorstellingen die wel moeten plaatsvinden: het gezelschap van een kennis van mij doet mee - maar heeft niet genoeg geld om te doen wat van ze wordt gewenst. Ze hebben wel vertrouw om sponsorschap voor zichzelf te vinden - maar dat mocht niet omdat de enige sponsors het LIFT en hun sponsors mogen zijn. De schuld kan aan ieder kant liggen of allebei, maar het is geen goede teken en het blijft de vraag wat er voor een internationaal festival over is.Het ergste verhaal over het effect van het vertrek van de artistieke leiding gaat over het Trestle Theatre. Na 25 jaar is een wereld reputatie voor maskertheater weggeveegd door de instelling van een nieuwe artistieke leiding die wel ervaring had als regisseuse van kindertheater - maar geen met maskers.De laatste van de stichters, Toby Wilshire, is in 2004 van Trestle weggegaan en het bestuur is op zoek geweest voor een vervanger. Het bestuur besloot de regionale vertegenwoordiger van de Arts Council in hun selectieproces te betrekken als meest belangrijk verstrekker van subsidie - wat anders een goed idee zou zijn geweest maar achteraf misschien een teken van een gebrek aan leiderschap. Kennelijk was het diegene die het bestuur overhaalde om een artistieke leiding van een maskertheater aan te nemen - die geen ervaring met maskertheater had.Haar eerste twee voorstellingen waren kennelijk zo rampzalig dat het gênant was en dus besloot ze - heel verstandig - geen maskertheater meer te maken. Dat betekende niet dat zij weg zou gaan: op de website luidt ‘…het gezelschap gaat nu niet meer op tournee met voorstellingen waarin maskers worden gebruikt…’In al die gevallen ligt de schuld bij het bestuur en de blijvende medewerkers ven de gezelschappen/organisaties. En tot een bepaalde hoogte, met de vertrekkende artistieke leiding. Te veel nadruk op de zittende leiding, te veel afhankelijkheid en niet genoeg denken over strategie en opvolging.Maar ja, het is al moeilijk genoeg om een voorstelling te maken…