Ik ben het met veel opmerkingen van de andere recensenten eens en toch vind ik dat deze voorstelling ernstig tekort wordt gedaan. Het is ronduit moedig van het Zuidelijk Toneel dit aan te gaan want Paul Pourveur is beslist niet de makkelijkste auteur. Mag het dan ook een onsje minder zijn? Ook Paul Pourveur maakt het zich niet makkelijk door met twee andere schrijvers samen te werken. Op zich uniek en daar heeft niemand het over. Misschien is het niet helemaal een geheel geworden maar er zitten zondermeer prachtige teksten tussen. Soms meende ik hele lappen tekst te herkennen van ‘Dieu le veut’, de eerste voorstelling van Paul Pourveur die ik zag. Dat is een klein minpuntje, maar daar staat tegenover dat dat ook wel een heel mooie tekst was, waar ik indertijd zelfs een tweede keer naartoe ben geweest. Van Paul Pourveur heb ik sindsdien veel gezien en dat is natuurlijk vooral veel Keesen & Co. Ik vond dat altijd bijzonder en soms zelfs echt heel erg goed maar ik bleef ook altijd benieuwd of zoiets ook in de grote zaal zou kunnen. Mathijs Rümke gaat die uitdaging nu aan als artistiek leider van het Zuidelijk Toneel. Niet dat het eenvoudig is, want de acteurs moeten domweg veel groter en soms grotesker spelen. Maar ‘een grote mislukking’, ‘dood theater’, ‘een deceptie’, kom op jongens! Laat je vooral niet afschrikken en ga kijken naar dit misschien niet geheel gelukte maar toch vooral moedige en interessante theaterexperiment.

Een grote mislukking. Acteurs die niet weten wat ze met de teksten aanmoeten en elke zin proberen op te leuken. Met plaatsvervangende schaamte zat ik te kijken naar de Snip en Snap-humor van Gijs Scholten van Aschat, Han Kerckhofs en Bert Luppes. Een flauwe improvisatie met repetitiekostuums moest doorgaan voor indrukwekkend toneelbeeld over een zelfmoordaanslag. Alleen Betty Schuurman wist me op het laatst enigzins te raken (gewei). Mathijs plezier de mensen in het land met leuke topstukken als Amadeus want daar ben je goed in maar laat dit soort materiaal over aan mensen die er iets mee te zeggen hebben.

Een schoolvoorbeeld van dood theater. Knap dat Bert Luppes daarin tot leven kan komen. Hij verdient een speciale survivalprijs. Ik stel voor dat Moose die prijs in het leven roept.

Bij een voorstelling als deze vraag ik me de hele tijd af: Waaróm in godsnaam? WAAROM? Welke idioten verzinnen zulke nep-intellectuele rommel en vooral: waaróm? Misschien denken ze dat het theater een leslokaal moet zijn? Ik vind het best, maar wat willen ze mij dan leren? Iets over de tijd? Wat dan? Dat de tijd verstrijkt? ‘De mensheid leeft er er maar op los en staat niet stil bij de tijd?’ Zoiets? Stel dat het zo is? Stel dat ik er maar op losleef en niet bij de tijd stilsta. Is dat erg? WAAROM in godsnaam?!
In plaats van deze dure exercitie in een dure zaal en een dure taal kun je beter een papiertje drukken en uitdelen op straat: ‘Mensen sta toch eens stil bij de tijd! Je kunt zoveel verschillende dingen denken over de tijd! Dat is hartstikke leuk om te doen!’Wij, onwetende brave schapen kunnen daar dan onze kauwgom in doen, omdat we domme dingen weten, bijvoorbeeld hoe veel tijd het kost om kauwgom van de stoep te krabben.
Bert Luppes is geniaal. Het is knap dat hij in dit morsdode geval tot leven kan komen. Geef de man alle prijzen die er zijn en geef dit gedrocht een gouden tomaat, omdat het geen voorstelling is, maar een les van een leraar die zichzelf graag hoort praten en niks te melden heeft.

De tekst had nooit tot een publieke vertoning mogen leiden. Hij bleef hangen in banale populair-wetenschappelijke feitjes. Maar: de acteurs hebben er met vereende kracht iets van gemaakt. Op de beste momenten leek de voorstelling -onbedoeld waarschijnlijk- bijna een komische revue. De voorafjes, ik kwam terecht bij Joke Tjalsma die een tipje van de quantum-mechanica oplichtte, waren een vondst.
Enkele weken terug zag ik Perfect Wedding van Toneelgroep Amsterdam. Deze voorstelling is hier en daar opmerkelijk welwillend ontvangen, en dat terwijl de toch voortreffelijke acteurs de magere inhoud met jolige dansjes moesten maskeren. Ik ergerde mij. Kwam die positieve ontvangst door de simpele liefdesboodschap waaraan de schrijver zich geen buil kon vallen? Was het ons-kent-ons gehalte bepalend. Of betekende een al te kritische benadering van ‘s lands topgezelschap snijden in eigen vlees?
In ‘De tirannie’ acteerden de acteurs. En hoe!

Ik kan aan de overige recensies enkel toevoegen dat wat mij betreft de fout van deze voorstelling niet enkel in de taal ligt, maar ook in het beeld. Met een dergelijk woordig drama had ik als tegenwicht behoefte aan een grote visuele eenvoud, en niet aan een paars oplopend schuine vloer en Gijs Scholten van Aschat in een kort roze truitje. De puinhoop aan kleren op het toneel was wel, dat moet ik de regisseur nageven, een uitstekende metafoor voor de puinhoop aan woorden in de tekst. Mijn dank gaat bij deze uit naar de acteurs, van wie de meesten overeind bleven, Bert Luppes en Joke Tjalsma voorop. Maar verder, inderdaad, een mislukking, die mij als toeschouwer erg vermoeid en ongelukkig maakte. Dan waren de voorafjes voor de voorstelling, in de gangen van de stadschouwburg eigenlijk honderd keer beter. Jorrit Ruys die in zijn eigen bewoordingen geuren aan herinneringen koppelde zei mij meer over de tijd dan de woordenbrij die er daarna volgde.

In mijn ogen bedoelt dit werk de tyrannie van het woord. Dit is een voorstelling van zaken via sprekende hoofden die mij afhoudt van elke bewuste tijdservaring, laat staan een ervaring met de tyrannie van de tijd.
Deze voorstelling doet mij geen mededeling/ervaring over (de) tijd. Tenzij dat een verdoving door middel van woorden is die mij elke handeling, zelfs die van het denken, doet vergeten. En dat deze verdoving het oogmerk van de voorstelling is.
Ook als de dramaturgie beoogt de tijd net zo te laten dwarrelen als nu de woorden en anecdotes dwarrelen, zou in ieder geval de compositie mij een tijdservaring mee moeten geven. Vooral dat is de schepper van dit werk niet gelukt. Dus had hij beter zelf een tekst kunnen schrijven in plaats van dat aan drie schrijvers uit te besteden.