Om je vingers bij af te likken, deze bewerking van het apenproces uit 1925. In een razend tempo wisselen Frank Vercruyssen en Robby Cleiren in de rechtzaal van rol en soms doen ze dat binnen een scene. Overdreven? Aanstellerig? Onbegrijpelijk? Integendeel, adembenemend knap, geestig en intelligent. Dankzij de achterwand is duidelijk wie of welke partij aan het woord is. De bewerking is voorstreffelijk, niet statisch. Elke fase van het proces brengt weer een nieuwe verrassing. Damiaan de Schrijver in een voor hem ingehouden rol, is daarom niet minder aanwezig. De wijze waarop het publiek als leden van de jury of als toeschouwers op de publieke tribune van het proces in het spel worden betrokken, maakt de voorstelling nog innemender. MvW

Zoals gezegd, Stan is geengageerd, vlaams en erg goed. Steengoed. Briljant. Virtuoos. Een recensent van De Morgen meent dat “The Monkey Trial” zeker niet hun beste stuk is. Dus het zou nóg virtuoser, nóg fraaier, nog relevanter, nóg adembenemender, nóg geestiger, nóg spettender,nóg boeiender kunnen?? Wat mij betreft, wat ons betreft, hebben Damiaan de Schrijver, Robby Cleiren en Frank “Vraagzucht” Vercruyssen in ieder geval voorlopig een standaard gezet. Let op: dit schoons is maar kort te zien in de Brakke Grond, Lantaren/Venster en het Laktheater.

Voor echt “geëngageerd” theater moet je hedentendage bij Frank Vercruyssen zijn. Hij heeft er het theaterfestival 2003 mee gewonnen (Vraagzucht) en bewijst zowat op zijn eentje dat geëngageerd en politiek theater zijn plaats in het huidige theaterlandschap volop verdient. Er zouden er veel meer van dat slag moeten zijn. Deze keer heeft hij er Robby Cleiren van de Roovers bijgehaald om samen een proces uit het Amerika van 1925, waarbij een leraar terecht stond omdat hij de evolutieleer van Darwin had onderwezen en niet het scheppingsverhaal uit de bijbel, om te werken tot een voorstelling. Met hun beiden spelen ze alle rollen, wisselen zelfs dezelfde rol af. Damiaan De Schrijver speelt enkel de rechter en zorgt af en toe voor de luchtere noot zodat het niet te zwaar op de hand of te drammerig wordt.
Als er één smetje op de voorstelling zit is het de duur die maakt dat er hier en daar momenten insluipen waarbij de spanning even zoek is. Misschien komt dat wel goed als de voorstelling wat meer ingespeeld is, op de première was het hier en daar nog wat zoeken. Dat neemt niet weg dat hier weer een kei van een voorstelling staat die je niet onbewogen laat. Niet dat je sympathie gaat voelen voor de gedaagde leraar, zelfs niet voor de advocaten waar het hier om draait, maar je wordt geconfronteerd met het feit dat het religieus fanatisme dat vandaag zo in de kijker loopt ook in onze westerse cultuur bestaat.
Stan biedt trouwens een voor hun doen uitgebreide programmabrochure aan waarin beschreven wordt hoe ook vandaag het “creationisme” prominent aanwezig is, tot in het Witte Huis toe. De voorstelling steekt duidelijk een waarschuwende vinger op maar dat wordt nergens drammerig of belerend, integendeel het zet tot nadenken. Dat je zit te kijken naar één van de meest relevante en creatiefste gezelschappen van het ogenblik, maak de theaterervaring dubbel beklijvend.

Ik weet het niet met deze voorstelling. Centraal staat een proces uit 1925 waarbij leraar Scopes wordt terechtgesteld voor het onderwijzen van de revolutieleer van Darwin, hetgeen in strijd is met de wet van de staat Tennessee. Dit proces wordt, in verkorte doch lange en vrij letterlijke versie, nagespeeld door Robby Cleiren, Damiaan De Schrijver en Frank Vercruyssen. Gedrieën nemen zij de vele rollen voor hun rekening, waarbij Vercruyssen en Cleiren ook nog eens dezelfde rollen spelen: een sterke vondst. Frank Vercruyssen is met zijn ontwapenende en gedreven spel, en zijn uitermate levendige ranke vingers, altijd prettig om naar te kijken, maar de voorstelling als geheel is wel erg langdradig en droog. De enige humor die te berde wordt gebracht is flauw en oppervlakkig, en staat daarmee haaks op de stijl van de voorstelling. Jammer. Bovendien komt het centrale thema, revolutieleer versus geloof in God, niet helemaal op scherp te staan doordat de revolutieleer in onze tijd al lang geen heikele kwestie meer vormt in relatie tot het geloof. Ik ben minimaal ‘vermaakt en ontroerd’ als ik de voorstelling uitloop, maar wel verontrust! Al had het een stuk scherper gekund, The Monkey Trial zet aan tot nadenken over de (in)tolerantie ten opzichte van andersdenkenden; de bewustzijnsvernauwing waar de angst voor het vreemde en bedreigende, dat ons op onze grondvesten doet schudden, van naturen toe neigt te leiden wordt tegengewerkt.