Dit is een braaf stuk, voor een braaf publiek, over een brave koningin. Ook ditmaal geeft de Kern ons weer precies wat we van dat gezelschap verwachten: duidelijk vertelde en helder vormgegeven stukken over met name sterke vrouwen (Hildegard von Bingen, Belle van Zuylen, Lou Andreas Salomé, George Sand, Virginia Woolf). Jan-Jaap Jansen en Ineke ter Heege weten feilloos aan te sluiten bij de smaak van een groot publiek voor door de tijd onschadelijk gemaakte progressiviteit, en bij algemene warme gevoelens voor onbegrepenen die inmiddels geruststellend zijn gecanoniseerd. Gezien de onderwerpen moet daarbij de term salon-feminisme al wel eens gevallen zijn, lijkt me.
Juliana’s derde weg is gebouwd op uitgebreide en degelijke research. Het behandelt Juliana’s persoonlijkheid, en dan met name haar idealisme en esoterische belangstelling. Het gaat natuurlijk over de Hofmans-affaire, over de moeizame relatie met Bernhard, over Juliana’s verhouding tot de macht, hier vooral in de persoon van Willem Drees. Alle belangwekkende onderwerpen uit haar biografie zijn erin samengebald, en hoewel daarbij wel wat te vaak toespelingen worden gemaakt vanuit het heden, met kennis en inzichten van 2006, komt die tekst toch vooral heel degelijk over. Dat is, zoals dat gaat, meteen ook het grote nadeel van deze aanpak, want daardoor wordt het stuk toch eigenlijk meer een soort gedramatiseerde documentaire. Dat is mijn belangrijkste bezwaar: dat niet dwingend duidelijk gemaakt wordt waarom dit een toneelstuk is geworden. Het zou als tekst volstaan, het is geen theater, er is geen dramatische spanning. De spelers zeggen hun teksten volkomen adequaat, maar het vonkt niet tussen de personages, de scènes bevatten geen conflict, er is geen werkelijk plot. De belangrijke motieven uit het leven van Juliana zijn geconcentreerd op een moment in 1956, en dat is knap gedaan, maar daar had het eigenlijk moeten beginnen. Daar had de hele boel weer stukgeslagen moeten worden om er theater van te maken. Weg met de verantwoorde citaten en de kloppende brillen, hier met de leugens en de list en de schande. Het verdriet willen we zien en het verraad, de hoop en de hilariteit die er waren.
‘Juliana’s Derde Weg’ draagt een motto uit Shakespeare’s ‘King Lear’: ‘De tijd onthult de leugens en de list en maakt wie ze rondstrooit vroeg of laat te schande’. Mooi gekozen. Maar de vergelijking met Shakespeare, die ook elders in de tekst meermalen getrokken wordt, pakt voor een stuk als dit toch uiteindelijk desastreus uit: de koningen van Shakespeare kloppen historisch voor geen meter, ze zien er anders uit dan hun voorbeelden, ze hebben anders geleefd of zelfs helemaal niet - maar in drie minuten Shakespeare zit meer fundamentele waarheid dan in de twee uur van dit historisch en moreel verantwoord gepraat. ‘Juliana’s Derde Weg’ is niet echt een koningsdrama geworden, het is burgermanstoneel gebleven. Het moet gek gaan als het die NRC publieksprijs niet wint.

Niks truttig. De Kern verbaast en imponeert. Het goed geschreven verhaal is humoristisch en wordt zeer adequaat uitgevoerd. Ineke ter Heege als Juliana oogt en speelt erg goed en Vastert van Aardenne is een uiterst geloofwaardige Bernhard waarbij zijn Duitse tongval gelukkig niet te dik is aangezet. Het verhaal bevat nogal al wat feitenmateriaal, maar weet desondanks vrijwel voortdurend te boeien. Fraai zijn de af en toe opduikende verwijzingen naar Shakespeare’s King Lear. Erg goed gedaan.