theaterpraat

Ik weet nu wat het is. Voor de laatste weken heb ik een gevoel van groeiend verwarring gehad. Desoriëntatie. Twijfel. En ik weet nu wat het is.Voor de laatste zes jaar ben ik alleen maar met Nederland en Nederlands bezig. Ik heb theater in Nederland herontdekt. Ik vond het heel jammer dat Shakespeare geen Nederlander was en dat jullie de Zeeoorlogen niet hadden gewonnen. Dat we nu niet klagen over Amerikaans Nederlands. Ik had geen roos gekleurde bril over Nederland maar wat maatschappelijke problemen er in Nederland zijn, zijn op te lossen. Engeland is niet meer te reden.Toch heb ik vanaf het begin kritische stemmen gehoord maar die had ik afgeschreven als ‘typisch Nederlands’ - altijd klaar om alles uit het buitenland te bewonderen zonder te waarderen wat jullie zelf in huis hebben, wat schatten jullie in huis hebben, maatschappelijk maar ook cultureels.Toen dacht ik dat als jullie je eigen niet waarderen dan verliezen je het - net zoals het openbaarvervoer langzamerhand naar de galamiezen gaat, de Nederlandse solidariteit een beetje verwaarloosde wordt en mensen vergeten dat sociale voorzieningen geld kosten.Toen al was ik bewust dat NL lang niet zo economisch efficiënt is maar dat Nederlanders nauwelijks bewust van het feit zijn, maar kritiek op het cultuurstelsel en vooral op het theaterstelsel, nou dat was weer eens de gewoonte van Nederlanders om wat ze hebben af te kraken.Misschien zie je al dat ik eigenlijk toen in verwarring was en dat ik pas nu een beetje inzicht krijgt. Mijn theater was de Rotterdamse Schouwburg dus misschien was ik ook een beetje verwend.Als ik net zei, ik had al dissonant stemmen gehoord, Annemie Vanackere (van de Rotterdamse Schouwburg) in een interview voor het NRC had al gezegd dat Nederlands dans lang ‘te zelf ingenomen’ was, en Peter van den Hurk, lector voor ‘community arts’ aan Codarts en artistieke leiding van het Rotterdams Wijktheater (RWT) had gezegd dat Engeland (Engeland! - Zeker een vergissing!) het centrum van de wereld voor wijktheater was. Het feit dat jullie zoveel Engelse en andere buitenlandse toneelstukken moesten importeren was zeker bewijs van een verwaarlozing van je eigen. Dat er geen canon van Nederlandse toneelstukken is had ik opgeschreven als het resultaat van een traditie die niet van uit de tekst gaat.Tevens had ik ook van Femke Brouwer bij het RWT gehoord dat niets in Nederland gebeurt voordat men zeker van hun subsidie is terwijl in Engeland halen mensen alles uit het kast om een voorstelling te maken, zelfs als ze de voorstelling IN de kast moeten maken. Dat kon ik toen net accepteren, misschien hadden jullie het net te gemakkelijk in vergelijking met Engeland - voor 1997 hadden we een regering die vijandig stond tegenover kunst en cultuur. Maar wat is gebeurt. Eerst moet ik voor mijn opleiding leren wat er hier voor een cultuurbeleid is sinds ik ‘weg’ ben geweest. We krijgen nu 75% meer in de begroting voor cultuur maar onder heel strenge voorwaarden, vooral publieksbereik. Onder Thatcher hadden we geleerd een penny zoveel keer te draaien voordat we het uitgaf en ondanks de verhoging van de begroting moeten we ons met bewijs rechtvaardigen en niet alleen met een mooi verwoord verslag (ik ga nu heel erg kort door de bocht maar toch - een of ander kamer van overzicht in Nederland zei dat er nauwelijks toezicht is). Dan ben ik bezig om Nederlandse toneelstukken te promoten maar ik heb meer en meer het gevoel dat ze niet tegenop kunnen boksen. Ik had al gedacht dat - hoe geëngageerd en actueel ze soms zijn - dat ze gewoonweg niet knap genoeg in het gebruik van taal zijn en, als de afwijzing die ik gisteren kreeg zei, dat ze ‘lacking narrative drive’ zijn.Een week geleden sprak ik met een prominent figuur uit het jongerentheater circuit in Nederland die zei dat Nederland denkt dat het nog steeds top in jongerentheater is (ik ook) maar dat het lang niet zo is als je naar het buitenland kijkt. En volgens een aantal andere mensen, Nederland kijkt niet meer naar het buitenland - ondanks enorm veel moeite is bijna niemand naar het symposium van het Theatre Cafe (www.theatrecafe.eu) in Amsterdam gekomen. Hij had het over showcases in België, maar Tony Graham, artistieke leiding van het Unicorn Theatre in Londen zei dat hij daar al te veel heel slechte Nederlandse voorstellingen heeft gezien (hij zei het, niet ik!)Ook heb ik de laatste weken van meerdere mensen gehoord, Nederlanders zoveel als Engelsen, dat Nederlandse toneelspelers niet overtuigend kunnen spelen. Kennelijk moeten ze zich zoveel moeten aanpassen aan zoveel verschillende visies van wat ‘vernieuwend’ is dat ze niet meer in staat zijn om gewoon naturalistisch en met overtuiging te spelen (zoiets heeft Anja Krans geschreven). Ik moet ook zeggen dat ik nauwelijks door een Nederlandse voorstelling ben meegevoerd.Dit laatste punt is moeilijk - ik weet dat dat ik misschien een beetje barbaars overkom als ik het zei, alsof ik niet van Brecht heb gehoord, alsof ik niet aan denken gezet wil worden, alsof Engeland geen vernieuwing nodig heeft, alsof ik liever voor de tv wil blijven zitten, maar toch.Het is alsof het ‘well made play’ niet kunstzinnig genoeg is en dat zo’n stuk alleen in jongerentheater toegestaan is: gisteravond heb ik ‘Truckstop’ door Lot Vekemans in het Engels gezien - geweldig! Minstens in vergelijking met een aantal Nederlandse stukken. Het is nog op tournee in Engeland, is een enorm succes in Edinburgh (het festival) geweest en heeft één actrice een prijs gewonnen.Ik hoop dat ik het fout heb. Ik hoop dat ik gewoon de verkeerde stukken heb gezien, dat ik naar de verkeerde mensen heb geluisterd, hoeveel dan ook. En het is alsof ik heb gezien dat mijn geliefde dingen doet dat misschien twijfelachtig zijn, dat mensen over haar lelijke dingen zeggen, en ik moet die dingen met haar nu even bespreken…’Truckstop’ door Lot Vekemans, vertaald door Rina Vergano, in het Unicorn Theatre tot 28 oktober, op tournee, en in het Hampstead Theatre van 5 november t/m 9 november. Zie: http://www.easternangles.co.uk/whats_on.html