theaterpraat

Alweer naar een West End voorstelling. Ik heb geen erfenis gekregen maar een vriendin is op bezoek en ik ben op de hoogte van bepaalde kortingen die beschikbaar zijn. Het was geen voorstelling van mijn lijst van ‘must-sees’ maar de vriendin wilde ‘Equus’ door Peter Shaffer zo nodig zien. Peter Shaffer, eens mijn lievelingstoneelschrijver nu misschien een beetje ouderwets, twee jaar geleden weer in Nederland bekend met de tournee van ‘Amadeus’ met Jeroen Krabbé als Salieri en Marc Marie Huijbregts als Mozart. Deze ‘Equus’ is weer een sterrenvoertuig waarvan het West End zo geliefd is, deze keer met Harry Potter. Nee, geen JPB maar dé Harry Potter, Daniel Radcliffe, en samen met Richard Griffiths (films: ‘Withnail & I’, ‘Ghandi’, etc, etc) en Jenny Agutter (films: ‘The Railway Children’, ‘An American Werewolf in London’, etc, etc).Nadat hij op een nacht de ogen van een aantal paarden heeft uitgestoken, wordt de gestoorde jongeman Alan Strang (Radcliffe) naar de psychiater Martin Dysart (Griffiths) verwezen. Langzamerhand komt de psychiater achter de reden waarom Strang zo heeft gehandeld. Tegelijkertijd worstelt hij ook met zijn eigen demonen, of beter gezegd, gebrek aan demonen: hij moet de hartstocht van de jongeman verwijderen om hem weer normaal te laten worden, terwijl het precies die hartstocht is die hij in zijn eigen leven mist.Deze laatste is geenszins een tegenwicht voor de dramatische herinneringen van de jongeman, wat voor mij een fout in het stuk is. Als ik me goed herinner hebben ze in de film versie met Richard Burton (psychiater) en Colin Firth (jongeman) gekozen om de problemen van de psychiater helemaal te laten zakken. In allebei de film versie en deze voorstelling wordt het stuk gedreven naar de zoektocht naar de oorzaken van de daden van de jongeman en de problemen van de psychiater terwijl ze verwant zijn en zelfs elkaars’ tegenwicht vormen.Die zoektocht is vrij cerebraal, hoewel fascinerend, en ik vroeg me af of het stuk ook een monoloog of een hoorspel kon zijn. Mijn metgezel dacht dat de spelers wel iets aan het stuk toevoegden maar voor mij was de taak van de spelers in deze voorstelling ‘hun woorden te herinneren en niet over de meubelen te struikelen’ (advies van Noel Coward aan een jonge Lawrence Olivier). Eigenlijk begon ik me af te vragen of dat niet altijd in een voorstelling zo is, en of als er ‘sterren’ meespelen, er van een ander soort illusie sprake is. Iets van het publiek en het publiciteitsapparaat, en niets van de speler zelf. Maar zo’n cerebrale voorstelling - zo had mijn metgezel het genoemd - is niet typisch Brits. Het spel van Anthony Sher o.a. in ‘Kean’ (auteur door Jean-Paul Sartre) twee dagen later in het Apollo Theatre langs de weg was meer van wat het Britse publiek wil; spel dat aangepast is aan de grote zaal en dat het publiek de hele avond geboeid houdt (jammer dat het stuk zelf minder was). Toevallig heeft de regisseuse van ‘Equus’, Thea Sharrock, een tijdje gewerkt bij het Gate Theater dat zich op buitenlands theater richt. Een cerebrale voorstelling heeft voor en nadelen. Ik geniet van het opweken van mijn emoties in theater, daar gaat theater om, en het intellectuele theater is voor mij een beetje van een vreemde afwijking. In de film versie van ‘Equus’ kun je echt genieten van je woede van de stomheid van de ouders, de hypocrisie van de vader en de religiositeit van de moeder (en de heldenrol van Richard Burton) maar in deze voorstelling is er meer ruimte voor begrip voor de ouders. De verwarring waarin de jonge verkeert, berust meer op toevalligheden dan kwaadheid. Een voorstelling zonder passie dus, precies waarover de psychiater in het stuk zich ergert. Nog een nadeel is dat hoe overtuigend en bevredigend dan ook de verklaring van de acties van de jonge zijn in intellectuele zin, is het betoog en gebruik van de psychologie bepaald ouderwets. Wij lezen nu het tijdschrift ‘Psychologie’, wij kunnen allemaal onze problemen in pseudo-psychiatrische termen noemen, en dus de onwetendheid van de ouders en zelfs de jonge is moeilijk te begrijpen. Toch is religiositeit en afzondering van de wereld (er is geen tv in het huis van de jonge) soms een thema in Nederland, getuige de film ‘De uitverkorene’ met Pierre Bokma die net in de prijzen is gevallen. Onlangs is vermeld dat kinderen van streng gelovige gezinnen eerder in de kinderzorg komen dus misschien is dit stuk toch iets voor Nederland. [Net voordat iemand het zegt, ben ik wel bewust van het onderzoek waarin blijkt dat Nederland de gelukkigste kinderen ter wereld heeft, en Engeland de ongelukkigsten]. Hoewel Griffiths vaker het woord heeft - hij is bijna zijn eigen koor in Oude Griekse zin (ook toepasselijk voor de Griekse referenties in dit stuk) - is er een vrij gebalanceerde spel, dat weer eens de cerebrale indruk van de voorstelling ondersteunt: er is geen iemand waarmee het publiek bijzonder identificeert. Misschien was dit ook een praktische overweging: ze wilden niet zoveel aan de jonge Daniel Radcliffe toevertrouwen zonder zijn toverstok. Hij was toch in de rol verdienstelijk en zijn naakte, gespierde lichaam was misschien een extra voor de meisjes die ongetwijfeld naar de voorstelling alleen voor hem zijn gekomen. Het naakte lichaam van de jonge vrouw in het stuk was misschien een extra voor de mannen in de zaal, hoewel voor de fans van Jenny Agutter moeten we naar een oude video van ‘An American Werewolf in London’ reiken voor een glimp van haar vlees.Ik zei eerder dat Shaffer één van mijn lievelingstoneelschrijvers was, en deze voorstelling was de gelegenheid om te herinneren dat ik zoveel van schrijvers zoals Shaffer over het leven heb geleerd. Zo dacht ik toen. Nu heb ik het idee dat theatermakers bezig zijn om een beetje verzonnen ‘inhoud’ te gebruiken om de ‘vorm’ in te vullen. Of dat ‘inhoud’ of de werkelijkheid, of grote inzichten, of grote onrecht worden alleen maar uitgebuit om een toneelstuk te maken. In ieder geval, is de inhoud slechts de mening van een mens die misschien toevallig een goede theatermaker is, zonder verder betekenis. Wanneer ben ik zo cynisch geworden?Een aspect van deze voorstelling waarvan ik wel onder de indruk was, was het decor. In het begin lijkt het toneel een tempel op Mycenae, waar de psychiater droomt dat hij kinderen moet opofferen. Maar met een verandering in verlichting worden de zuilen ineens houten stallen. En dan de paarden! Ik had me afgevraagd hoe ze de paarden op het toneel zouden weergeven zonder het belachelijk te maken maar daar was er een bijzondere en overtuigende oplossing voor. Van de stallen verschenen mannelijke dansers gekleed helemaal in bruin maar op metalen, goud gekleurde kooien van hoeven, die de klak, klak van hoeven ook op het toneel weergeeft en de mannen lengte. Op de hoefden van de dansers, paarden hoefden, weer gemaakt uit goud gekleurde kooien. Met hun training kunnen de dansers de bewegingen van paarden reproduceren en zelfs als de jonge op de schouders van iemand moet zijn om het rijden van een paard na te bootsen, was het helemaal geloofwaardig. Geen ontwerp heeft mij zo onder de indruk gebracht sinds ik als tiener naar de Royal Shakespeare Company ging.Nog iets. Toen ik ging mijn kaartjes van het theater ophalen, was er een Amerikaanse jonge met zijn moeder voor ons in de rij. Hij was misschien geen twaalf jaar oud en hij begon een serie van goed geïnformeerde vragen aan de mevrouw achter de balie te richten over de voorstelling. Ze hadden kaartjes achterop het toneel gekocht en hij vroeg, “Word ik daar wel in acht in genomen? [“Will they have regard for me?”] - wat een bijzonder formulering van een vraag is voor wie dan ook, ongeacht of je 12 bent. Hij vroeg ook naar de mogelijkheden om autograven te vragen natuurlijk en hij werd naar de stage door gewezen. ‘Equus’, door Peter Shaffer, Gielgud Theater (nog een van die prachtige theaters van 1900 zoiets): http://www.equustheplay.com/ Beste kaartjes, normaal ₤49.50 [€70!!!] beschikbaar als je +44(0)870 950 0902 belt en ‘www.hitthetheatre.co.uk Equus Offer’ citeert. Anders is er altijd het ‘tkts’ kiosk in Leicester Square of http://www.officiallondontheatre.co.uk/tkts/today op dezelfde dag.Afhankelijk van het theater is het mogelijk om een student korting te krijgen maar vaak moet je op het theater zelf op een gegeven tijd net voor de voorstelling zijn.Je hebt meer kans op kaartjes met korting als je ze voor een maandag of dinsdag bestel, en zelfs dan worden de zalen vol.Interval drankjes Ik heb het in Nederland nooit eens meegemaakt maar in Engeland is het vrij normaal om je drankjes voor de pauze al van tevoren te bestellen. Dit is raadzaam zelfs als de zaal niet vol is. Normaal gesproken staat de bestelling klaar voor je in een plek in de bar waar je hoeft in geen rij te staan.