|
Zo'n twintig man bezochten op 16 september de Stuggezaal live-bijeenkomst in Het Gasthuis. In het decor van de voorstelling 'Parasieten' van Victoria Meirik schoven toneelschrijvers, regisseurs, mime-spelers, vormgevers, acteurs en gewoon publiek aan voor een gesprek over engagement. Aanleiding voor dit gesprek waren de bijdragen op de discussie 'Drang of Verplichting', de recente gebeurtenissen in de wereld en de roep om een antwoord van de theatermakers.
Maartje Somers, recensente voor NRC Handelsblad en deze avond gespreksleider, opende het gesprek met een aantal citaten uit de discussie op de site en met de recente opmerking van Bas Heijne in NRC: "Het wordt tijd voor een nieuw engagement". Men boog zich over de vraag hoe dat er dan uit zou moeten zien.
De meeste gasten vonden zo'n engagement, nieuw of oud, nu niet noodzakelijker dan eerder. Ook voor 11 september was de wereld verrot, bedreigend en waren er voldoende misstanden om je boos over te maken. Sommigen merkten echter wel dat ze op dit moment meer bezig waren met de wereld om zich heen, maar dachten ook dat die ontwikkeling al eerder ingang is gezet.
Inmiddels heeft een aantal makers zelfs last van een tegenreactie. De roep van intellectueel Nederland om een reactie van kunstenaars op de huidige ontwikkelingen wordt ook als een bedreiging van de autonomie van de kunstenaar gezien. Het is nu ook wel erg modieus om zich te afficheren met je politieke betrokkenheid. De vraag op welke manier je stil staat bij 11 september is de laatste weken aan zo'n beetje iedereen in elk programma of krantenartikel gesteld.
Nu je betrokkenheid bij de wereld tonen in de mode is en er zo'n grote vraag is naar reacties van kunstenaars, is engagement ook te wantrouwen. Echte betrokkenheid bij een onderwerp of groep mensen duurt langer dan een voorstelling of een cultuurnota. De opmerking van Bas Heijne is ook een makkelijke: de kunstenaars moeten het maar opknappen terwijl ook hij zelf onderdeel is van diezelfde maatschappij. Roepen dat het tijd is voor een nieuw engagement is ook nieuw noch geëngageerd.
Nieuw geëngageerd of niet, makers zijn wel bezig met de wereld waarin ze leven. Maar je kunt persoonlijk wel geïnteresseerd zijn in de actualiteit en de wereld, het is vaak erg moeilijk om daar als maker direct wat mee te doen. Emotioneel begrip en inlevingsvermogen schieten voor specifieke situaties te kort. We weten niet wat honger of oorlog is, dus ook niet hoe we daar goed theater over moeten maken.
Daarnaast is het letterlijk op het toneel zetten van de actualiteit noch voor makers noch voor het publiek interressant. Theater maken met als doel te overtuigen en uitspraken over de wereld doen, is moraliserend en past niet in onze huidige samenleving. Het publiek pikt het niet als je je mening wilt opdringen. Wel kun je conflicten zo neerzetten dat het publiek kan nadenken over de keuzes die het maakt en nieuwe vragen kan stellen over de wereld.
Makers doen dat op heel verschillende manieren. Sommigen proberen juist afstand te nemen van de waan van de dag, anderen willen groepen een stem geven die weinig in het theater gehoord wordt, weer schrijven nieuwe teksten.
Iedereen voelt zich betrokken bij de maatschappij, haalt er inspiratie uit, maakt een voorstelling en plaatst die weer terug in de wereld; het een constante wisselwerking en een ademend proces. Een sensitiviteit voor maatschappelijke stromingen is een essentiele eigenschap voor theatermakers. Wel blijkt het moeilijk om hierover te praten: "Het is lastig om je fiets te beschrijven als je aan het fietsen bent", aldus een van de deelnemers.
Makers zijn gevoelig voor wat er leeft in de maatschappij of waar nu behoefte aan is. Daarbij is menselijk gedrag een interessanter uitgangspunt dan een gebeurtenis. Eenzaamheid, asociaal gedrag, de behoefte aan troost worden gevoeld en vinden op verschillende manieren hun weg in voorstellingen. Termen als politiek theater worden dan ook van tafel geveegd. Men voelt zich niet politiek geëngageerd, maar wel maatschappelijk betrokken.
| 
