Hallo Floortje,

(Dankbaar voor een virtuele blinker waarbij ik na afloop mijn kleren niet vanwege de sigaretterook hoef te stomen.)

Over die cluster:

Om te beginnen: iemand die in een centrum-marge model wil denken is natuurlijk onder geen enkele omstandigheid te stoppen. In elke situatie kan je dan ook wel een dimensie vinden langs welke iemand (of je zelf) het centrum bent, dan wel marginaal. En elke kunstenaar voelt zichzelf eigenlijk altijd marginaal: er is altijd wel een plek waar je denkt 'dat het eigenlijk gebeurt'. Mensen die in europa werken denken soms dat dat in amerika of in loenersloot is, veel amerikanen denken ten diepste dat het eigenlijk in europa of in india is, etc. Dat komt ook omdat we 'het centrum' altijd romantiseren: we vermenigvuldigen onze eigen mogelijkheden met vijftig, en denken dan: "Zo moet het in het centrum zijn". Maar voor Ivo van Hoven met zijn floppende festival is het echte leven ook 'ergens anders', dat kan je goed in zijn voorstellingen zien.
Als kunstenaar komt het er dus zowiezo op neer om de dimensie te voelen langswelke je zelf in het centrum zit, anders kan je niet werken, of alleen rancuneuze producten afleveren.

Een cluster moet je je misschien voorstellen als een bewegende wolk, zo een die je in versneld afgedraaide weerkundige opnames ziet. Dat idee is meer dan alleen maar een metafoor; want als je op die manier naar een wolk kijkt, dan zie je een in essentie chaotisch proces. (Chaotisch in de zin zoals die tegenwoordig in de wiskunde gebruikt wordt). Het is mijn overtuiging dat ook het proces van kunst scheppen chaotisch is: omdat het resultaat van elke schepping meteen, of iets later, weer als grondstof voor nieuwe scheppingen dient.
In zo'n wolk kolkt en wervelt het, maar heel langzaam. Je ziet het pas goed als je een opname versneld afdraait. Maar dat kolken en wervelen betekent dat groepjes soms aan de rand, dan weer binnenin verkeren, en als je een wolk 'van binnen' bekijkt, dan zie je dat het ook binnen elk 'onderdeel' van een wolk weer wervelt.
Als je dat voor je ziet krijgt het 'centrum - marge' gepraat onweerstaanbaar iets komisch (net alsof je aan Rick van der Ploeg denkt).

Je moet die cluster dan verder ook nog als een virtuele wolk beschouwen, omdat hij in veel meer dan vier dimensies bestaat. In die wolk vindt je de structuur van de grote wolk steeds weer terug op kleinere schaal, en binnen die kleinere wolk weer: op elke plek waar je kijkt kan je weer een nieuw centrum met zijn eigen periferie ontdekken als je dat wilt.
(http://www.geocities.com/CapeCanaveral/Lab/5833/snap1.gif)

Zoals ik al eerder aangaf, heeft elk van die dimensies zijn eigen functionaliteit:
als je bijvoorbeeld langs de lijn 'publieksbereik' denkt, dan zie je centraal in een cluster 'vereenzaamde' kunstenaars die niet of nauwelijks worden bekeken of gehoord, dan door enkele collega's die zich met dat werk voeden, collega's die op hun beurt de consequenties van dat werk al dan niet bewust omzetten in producties die veel meer publiek (marge) bereiken.

je ziet langs een andere dimensie 'productief werk', kunstenaars die echt scheppend werk doen, en daaromheen collega's die 'aanleveren'; ondersteunend of uitvoerende vormgeving, of zelfs al dan niet tijdelijk in administratief werk, of als hygienisch medewerker.

Nieuwelingen kunnen worden beschouwd als leerlingen, gezellen, die de techniek van het centrum komen afnemen, maar ze kunnen ook worden beschouwd als de binnendruppelende 'vernieuwing', kernen vanwaaruit nieuwe kristallen ontstaan, of als rondzwieberende zygootjes, zoekend naar het moment waarop ze worden bevrucht, of waarop ze een eitje vinden dat ze kunnen bevruchten.

Hoe dan ook: wat essentieel is in die cluster is een soort gravitatie, een bindende kracht, en die kracht is het gezamelijke gevoel voor kwaliteit. (Er zijn natuurlijk) altijd andere clusters in de buurt, met aanpalende, maar andere ideen over kwaliteit, en iedereen in een cluster kan steeds 'overspringen', als een andere cluster aantrekkelijker wordt.

Pas als een groep kunstenaars zich er ook van bewust is dat ze zo deel uitmaken van een cluster, kunnen ze zichzelf tot een stroming uitroepen. Zoiets gebeurde dus met Cobra. Dat alleen al heeft een aantrekkende werking, want opeens gaan mensen het gevoel voor kwaliteit in zo'n groep 'zien', zonder het concreet te hoeven benoemen.

Op het moment dat zo'n groep zichzelf herkent en gaat beheren, kan het proces van wervelen en kolken beginnen, want dan wordt het binnen zo'n groep mogelijk om op heel korte termijn te gaan plannen. Als een stroming een gezamelijke bron van inkomsten heeft (dat kan uit subsidie zijn, maar ook uit publieksinkomsten), en tot op grote hoogte kan beschikken over de middelen die ergens tijdelijk ongebruikt liggen (repetitieruimtes, vracht wagens, apparatuur en podia) en dat doet op basis van 'vriendjespolitiek', dan kunnen er tal van kleine en grote incidentele producties ontstaan die 'het leven' in de kunst brengen dat er momenteel uit is verdwenen.

Op het moment dat een stroming voor het publiek zichtbaar wordt, dan kan het publiek ook naar de podia trekken die in die stroming worden beheerd, niet op grond van een vast contract (zoals je nu voor over een jaar kaartjes voor de musical reserveert, of abonnementen neemt - zoals in zelfs de kleinste provincietheaters gebruikelijk is geworden - maar op grond van een behoefte aan, of nieuwsgierigheid naar die bepaalde kwaliteit, waarbij het publiek dus niet zeker hoeft te weten of ze naar een voorstelling, concert of theatervoorstelling zullen gaan, (of alleen maar een publiek gevoerde ruzie binnen de stroming zullen bijwonen). - Er zullen natuurlijk binnen elke stroming ook de 'mousetraps' zijn, de vaste voorstellingen die maanden lopen, en jaren vooruit kunnen worden gepland, alleen al omdat er ook altijd kunstenaars zijn die zo'n soort vastigheid als basis nodig hebben.