oude meuk
Artikel
Zwaar aangezet zijn de grime, het accent en de bewegingen van de actrices. Even heftig stuitert de afgunst en gillende behoefte aan aandacht heen en weer tussen de drie vrouwen die zij spelen. De afstuderende regisseur Martine van As, beantwoordt de taalvirtuositeit van Werner Schwab (1958–1994) met een groteske theatervorm die in alle theatrale middelen zegeviert.
-door Cecile Brommer
'De Presidentes' is het eerste deel van de 'Faecaliëndrama's', waarin Werner Schwab de kleinzielige genoegens en ontevredenheid van de Oostenrijkse burger te kakken zette. Hij portretteerde op een hilarische manier zijn landgenoten en ontwierp hiervoor een kunstmatige, grappige manier van spreken. De personages dichten allerlei dingen een handelend vermogen toe en beschrijven zichzelf als objecten. Martine van As laat zien dat een aantal goed gekozen handelingen de werking van de taal versterken. Er zijn nauwelijks rekwisieten, het decor is sober. Ze onderscheidt zich hierin opvallend van de legendarische opvoering door De Trust, tien jaar geleden. De nadruk ligt op de strijd om aandacht tussen de drie vrouwen die in 'De Presidentes' elkaar nodig hebben en elkaar het leven zuur maken.
Dikke rimpels en een zuinig mondje tekenen het gezicht van poetsvrouw Erna. Breeduit zit ze in het midden aan een lange tafel, de handen gestoken in afwashandschoenen, op het hoofd een grote bontmuts. Naast haar legt de al even nadrukkelijk aanwezige Greet haar omvangrijke boezem op tafel. Deze wulpse, niet meer zo jonge dame is gekleed in een knalroze pakje, een gouden ceintuur en pumps en een hoedje met voile. De buurvrouwen praten geëxalteerd, hoog en laag schieten de uitroepen, lachsalvo's, berispingen en beschuldigingen over en weer. Ze bewonderen op de nieuwe televisie van Erna de paus en rollen vervolgens krijsend ruziënd over tafel. Hoed, muts en pruik vallen af; Erna knijpt Greet in haar neptieten, Greet grijpt Erna naar de strot.
Hier introduceert Werner Schwab een van zijn belangrijkste thema's: de hypocrisie van het katholicisme, waarin de vroomheid slechts oppervlakkig is. Martine van As pakt het thema breder aan. Ze laat de hypocrisie zien van de naar aandacht snakkende mens. De personages zijn exempels van theatrale persoonlijkheden, die in hun eenzaamheid er alles aan doen om in het middelpunt te staan. De derde vrouw, die in het begin van de voorstelling op verzoek van Erna en Greet onder tafel uitkruipt, is Marietje. Zij haalt de verstopte plees van de rijken met haar blote handen leeg en geniet daardoor de status van een heilige, zo stelt ze zelf voor. Wat kun je nog meer verzinnen om op te vallen?
Gedrieën verzinnen de vrouwen een groots feest. Uit het plafond dalen de spiegelbollen en ze verliezen zich in dromen over de mannen in hun leven. Steeds richten ze zich bij het vertellen op een punt in het publiek waar, naar later blijkt, een camera staat of heeft gestaan. Ze verdringen elkaar om in beeld te komen, een gevecht waarbij Marietje het onderspit delft. Erna trouwt met slager Wottila, waardoor ze de chef wordt in de zaak van de leverworstenkoning; Greet krijgt een vinger in haar kont van muzikant Freddy, die haar vervolgens ten huwelijk vraagt en meesteres maakt over zijn heerenboerderij.
Met moeite komt Marietje aan bod. Ze droomt over een reeks verstopte plees waar de pastoor achtereenvolgens goulash, bier en parfum in heeft gedaan. Als ze alles, inclusief het parfum heeft genuttigd, ontpopt ze zich als een engel der wrake die te lang de mond is gesnoerd. Ze stelt zich in het midden van het podium op. Gevangen door een lichtbundel veinst ze een visioen waarin de dromen die haar vriendinnen met moeite hebben opgebouwd, met een harde knal uiteenspatten. In de regie van Martine van As is ook de heilige vrouw niet zo vroom. Steeds checkt Marietje of haar woorden de gewenste uitwerking hebben op de wegkwijnende vrouwen.
Een andere opvallende ingreep van de regie is de opkomst van een blonde vrouw in een lange rode jurk. Zij steekt het podium van links naar rechts over en markeert de overgang van het eerste naar het tweede deel. Dit eindigt ermee dat de getergde vrouwen Marietje met een slagersmes de keel doorsnijden. Dan komt de vrouw in rode jurk opnieuw op en zingt een Duitstalig, klassiek lied. Is dit een knipoog van de regisseur naar het gelijktijdig georganiseerde Holland Festival dat zich er zo op voorstaat interdisciplinair te zijn?
Tot slot nemen de personages zoals de regie voorschrijft, plaats op de eerste rij tussen het publiek om te kijken hoe de voorstelling opnieuw begint. Hiervandaan zien de vrouwen een video, geprojecteerd op de achterwand van het decor, met fragmenten uit de zojuist gespeelde voorstelling. Ze slaken bewonderende of verraste kreten, en lopen vervolgens een voor een de zaal uit. Intussen loopt de video door, ook als de actrices alweer terugkomen om het applaus in ontvangst te nemen. Deze voorstelling gaat over theatraliteit en de theatrale mens, en biedt ondertussen een zeer vermakelijk, onderhoudend avondje uit.
Gezien: 14 juni 2003
zie ook: Minirecensies: 'De Presidentes'
en ook: Interview Martine van As