Als Gekken van Laura van Dolron gaat over acteren en niet-acteren en is gebaseerd op The Idiots van Lars von Trier. In die film gaat een groep jonge hippe mensen gekken nadoen. Dat doen ze om domme burgers te confronteren die zijn opgesloten in de zinloze sleur van hun middelmatige bestaan. Die domme burger zit overigens ook in henzelf, en moet eruit. In Als Gekken van Laura van Dolron staat het publiek voor de domme burger, de acteurs staan voor de hippe mensen en Laura staat waarschijnlijk voor Lars von Trier. In tegenstelling tot de film, die soms té pijnlijk is om naar te kijken, wordt Als Gekken nergens confronterend of gevaarlijk. De spelers spelen dat ze van Laura niet mogen spelen (geen gekken, niks) en dat ze het heel graag zouden willen. Ze spelen dat ze soms tóch iets spelen. En ze spelen dat ze dat weer evalueren. Ze spelen persoonlijke teksten (die waarschijnlijk ooit spontaan door hen zijn gezegd maar nu door Laura zijn bewerkt), ze spelen dat ze een spelopdracht moeilijk vinden die niet moeilijk is, ze spelen dat ze in het moment zijn, ze spelen dat het niet erg is dat ze niet in het moment komen, ze spelen kortom wél de hele tijd. Ze zijn dus ook steeds beschermd door hun rol, net als acteurs bij klassiek toneel en net als brave burgers. Oké, het is wel een beetje brutaal en gênant om te liegen dat je niet liegt en daarna te spélen dat je dat toegeeft. Maar als je vervolgens spéélt dat je bekent dat het een beetje brutaal en gênant was dat je net loog en dat je zogenaamd toegaf dat je loog, is het brutale er wel weer af en wordt het gewoon vermoeiend. De acteurs hebben misschien ooit anders gewild, maar ze mogen geen oprechte actuele betrokkenheid aan de dag leggen, omdat Laura, zoals in de voorstelling tot vervelens toe wordt herhaald, niet gelooft in de oprechtheid van acteurs. Ze gelooft ook niet in haar eigen oprechtheid. Tenminste niet waar wij bij zijn. Wij, het publiek, zijn trouwens inwisselbaar. We hadden net zo goed elk ander publiek kunnen zijn. We reageren voorspelbaar. We zijn ‘een typisch publiek’. Als Gekken is een openlijke schijnvertoning en dat is de bedoeling, want het is een voorstelling, dus een schijnvertoning, zegt de voorstelling, voor de schijn, niet echt, want de voorstelling zegt niets echt, de voorstelling liegt, niet echt, want ook het liegen is niet echt. De noodzaak van Als Gekken is kortom theoretisch. Het stuk gáát over theater en is het niet. Wat zegt ons dat? Gaat de voorstelling over Laura’s twijfel aan de echtheid van het bestaan? Is Laura van mening dat zijzelf een droom is? Speelt Laura de rol van regisseur, maar ís ze geen regisseur, maar net zo burgerlijk als wij? Zijn wij misschien allemaal mieren van bovenaf gezien? Waarschijnlijk is het werk van Laura van Dolron zo populair omdat het vrijblijvend is maar toch intelligent aandoet en lekker een beetje humor heeft en hier en daar (subtiel genoeg) met een regievondstje op de proppen komt (herhaling, flash forward, omkering), dus op ‘talentvol theater’ lijkt, en omdat het een aansprekend onderwerp heeft: Confronterende voorstellingen waarin echt iets gebeurt, jemig, dat zou spannend zijn! Jammer dat het niet kan,(maar ook wel goed hoor, want waar bleven we anders.). Ik (inwisselbare kijker) wil dat Laura haar nek uitsteekt en ophoudt met kwaken over de zin van het eventuele nek uitsteken, ophoudt mij te behandelen als een idioot. Haar vrijblijvende geklets over de ‘onmogelijkheid om iets echts te doen op een toneel’ is een uitvlucht. Het is wél mogelijk iets echts te doen op een toneel. Dat weet iedereen. Het is alleen doodeng. Het wordt zelden met staande ovaties ontvangen. En de meeste programmeurs hebben er een hekel aan.

Het steeds terugkerende zinnetje ‘mijn vader komt me halen’ is eigenlijk genoeg als verwijzing naar de film. Een acteur tegen het eind ook daadwerkelijk die vader te laten spelen is overbodig. Dat geldt ook voor de andere scènes die bijna letterlijk uit Idioterne komen. Overbodig. Het zijn er maar een paar overigens.

Want Van Dolron weet in het overgrote deel van haar voorstelling nou juist zonder die directe verwijzingen te overtuigen. Juist door het thema van de film naar haar eigen idioom te vertalen. Het idioom dat ze vooral in Babyboomers en Welk Stuk heeft onderzocht. Dus met dat voor haar zo kenmerkende jongleren met ‘acteren’ en ‘jezelf zijn’. Precies daarmee weet ze te fascineren èn te irriteren. Precies daarmee weet ze die af en toe bijna ondraaglijke combinatie op te roepen van je ertoe aangetrokken voelen en er een hevige aversie bij ervaren. De combinatie die ook Von Trier bewerkstelligt met zijn film.

Het wezenlijke, dat wat het kijken naar de film zo ongemakkelijk maakt, houdt ze in stand. Terwijl ze er nauwelijks uit citeert. Dat vind ik heel knap.

Mijn eerste keer bij Laura van Dolron - ik kwam er zeer geïrriteerd uit, maar kan nu, een dag later, wel zien hoe knap het is wat ze doet. Een stel acteurs die niet mogen spelen van haar, maar alleen ‘zijn’, alleen lijken te improviseren, maar later blijkt dat toch niet zo te zijn. Soms was ik verschrikkelijk geraakt door wat er gebeurde, met name bij Iwan Walhain, heel vaak werd ik gek van het Woody Ällen-achtige neurotische geneuzel - ik zat hevig te verlangen naar mooie acteursprestaties, precies datgene waar de spelers en Van Dolron zelf het over hadden en toen mochten ze eindelijk spelen en toen verlangde ik terug naar het moeilijke gedoe op de stoelen. Ik ben er dus enigszins verward over, vind het ook erg cerebraal allemaal, maar wel fascinerend. En die scene met die dame uit het publiek die zich uit zou moeten kleden,dat zou echt theatergeschiedenis zijn, maar ja, dat kan toch niet, laat mij, Joris Smit, dat maar doen, per slot van rekening heb ik daarvoor gestudeerd - dat was wel erg erg geestig. Dus ik vond het wel mooi, maar heb daar tegelijkertijd een beetje de pest over in. Vandaar de tomaat.

Gister weer heerlijk in mijn hoofd laten fucken door Laura van Dolron, elke keer toch weer verrassend. Eerbetoon aan acteren, aan theatermaken, aan echtheid en oprechtheid. En ook nog met een boodschap. Heerlijk. Veel dank.