Moose - De nieuwe benen van Halina Reijn

5. Poquelin / De blanke wapens

RiRo — Thu, 22 May 2008 23:07:01 +0000

In de tweede klucht van Molière die we vanavond te zien krijgen, speelt Frank Vercruyssen een cocu imaginair, een man die denkt dat zijn vrouw hem bedriegt. Woedend is hij op zijn vermeende rivaal. Zo snel mogelijk wil hij hem van kant maken. Maar waarmee? De hoeveelheid vervaarlijk ogende glimmende ijzerwaren waaruit hij kan kiezen, mag dan indrukwekkend zijn, het lukt de wantrouwige echtgenoot niet om een keus te maken.

Met vier totaal verschillende slag- en steekwapens stapt hij uiteindelijk de planken op. Het is toneel op toneel, we zitten dus op het podium, aan drie kanten van een ongeveer anderhalve meter hoge speelvloer. Tussen die verhoogde speelvloer en de achterwand van de schouwburg zit geen publiek. Daar kleden de acteurs zich om. En daar wachten ze als ze even niks te doen hebben.

De man die er ten onrechte vanuit gaat dat zijn vrouw het met een ander doet, heeft zijn zestiende-eeuwse moordtuig schots en scheef in zijn gordel gestoken. Terwijl hij zorgvuldig buiten het blikveld van zijn rivaal blijft, want hij wil hem van achteren neersteken, haalt hij het ene na het andere wapen te voorschijn. Maar steeds, op het laatste moment, slaat de twijfel toe en stopt hij het weer terug. Dan is het zover. Met een ferme greep omklemt hij het heft van zijn zwaard, aarzelt toch weer, overweegt de sabel, lijkt alsnog voor het zwaard te gaan, en trekt tenslotte met een woest gebaar de dolk. En de schede waarin die dolk zit.

Dat was natuurlijk niet de bedoeling. De lafaard heeft de dolk weliswaar stevig in zijn hand, maar de huls slaat met een enorme klap tegen de achterwand. Vlak boven het hoofd van Tine Embrechts die geen rol heeft in deze scène. Als versteend blijven Vercruyssen en zijn tegenspelers staan. Met van angst vertokken gezichten kijken ze achterom. Zeker een halve minuut gebeurt er niks. Dan, heel langzaam, komt Embrechts overeind. Ze steekt haar duimen op ten teken dat ze ongedeerd is.

Gecontroleerd?
Af en toe vraag je je bij een voorstelling af of het er nou bij hoort of niet. Bij deze vier kluchten van Molière waarbij misleiding en bedrog de gemeenschappelijke thema’s zijn, verwacht ik eigenlijk dat alles er bij hoort. Maar dat dolkomhulsel heeft me aan het twijfelen gebracht. Dat had toch ook een toeschouwer kunnen raken? Als Tine Embrechts een veilig heenkomen heeft gezocht en de scène weer wordt opgepakt, vraagt Vercruyssen tot twee maal toe aan zijn tegenspelers of ze opnieuw willen inzetten. Logisch, hij is ontdaan na het bijna-ongeluk. Of speelt hij dat? En zijn vermeende rivaal Adriaan Van den Hoof? Krijgt die even later, als hij van de ergste schrik is bekomen, echt de slappe lach? Of word ik weer misleid?

Spreekt Tine Embrechts na afloop aan de bar eigenlijk wel de waarheid? Op mijn bezorgde vraag hoe het met haar is na die onbehouwen actie van Vercruyssen, antwoordt ze schouderophalend: ‘Pff, hij zegt dat het gecontroleerd was.’ Ondertussen drukt haar gezicht op niet mis te verstane wijze uit: ‘Dat zal dan wel! Maar ik ben me rot geschrokken!’

Een dolk?
Ik bel Karin. Ik wil weten hoe deze scène verliep toen zij de voorstelling zag.
‘Oei, dat is lang geleden. Waarom vraag je dat?’
‘Ik kom er niet uit. Hoort het er nou bij of niet? Dat met die dolk?’
‘Een dolk? Dat weet ik niet meer. Ik herinner me nog wel dat toen Vercruyssen in die middeleeuwse wapenrusting de scène onveilig kwam maken zijn tegenspelers het niet meer hadden. Op een gegeven moment leken ze zelfs meer lol te hebben dan wij. Ondertussen ging dat natuurlijk wel ten koste van de vaart van het geheel. Waar ben je trouwens?’
‘Gent. Ik spreek je nog. Bedankt hè.’

Het kan bijna niet anders. Het is vast zo dat Frank Vercruyssen improviseert. Dat hij elke voorstelling weer iets anders kiest uit die enorme stapel blanke wapens die voor hem klaar ligt. Elke avond iets verrassends probeert te bedenken. Met de bedoeling dat de anderen in de lach schieten. Maar deze keer scheelde het een haar of het was heel slecht afgelopen.

Een lamp?
Tine Embrechts begint genoeg te krijgen van het onderwerp en probeert het gesprek een andere wending te geven. Ze vertelt dat ze niet zo lang geleden met Saint Amour in Groningen was. En hoe Jan Mulder toen…
‘Sorry, ik krijg een telefoontje. Hé Cécile!’
‘RiRo, ik hoor net van Karin dat je Poquelin hebt gezien en je nu afvraagt of het er bij hoort.’
‘Klopt.’
‘Je bedoelt zeker dat met die kroonluchter?’
‘Kroonluchter? Nee, met die dolk.’
‘Een dolk zegt me niks. Maar toen ik de voorstelling in Haarlem zag, wanneer was het, oktober 2003 denk ik, knapte een van de lampen. Tot grote hilariteit van het publiek. En van de spelers zelf. De scène moest zelfs een paar keer opnieuw worden ingezet … RiRo? Ben je er nog?’

Poquelin van tg Stan ging in première op 21 mei 2003 in het Kaaitheater in Brussel
Gezien op 9 april 2008 in de Schouwburg NTGent in Gent
Tekst: Molière
Spel: Natali Broods, Jolente De Keersmaeker, Sara De Roo, Damiaan De Schrijver, Tine Embrechts, Adriaan Van den Hoof en Frank Vercruyssen

4. Ad memoriam revocare / De koningen

RiRo — Fri, 25 Apr 2008 22:09:18 +0000

Met een grote schaar knipt Matthias de Koning een bescheiden maar vorstelijke kroon uit een glimmend stuk blauw papier. Dat doet hij ijsberend over een inmiddels lege plankenvloer. Aan het begin van de voorstelling stond die nog vol rekwisieten die vanavond blijkbaar niet nodig zijn. Het heeft dan ook even geduurd voor de vloer leeg was. De acteurs zijn meer dan tien minuten in opperste concentratie bezig geweest met opruimen. Af en toe aarzelen ze even en kijken ze elkaar vragend aan, maar dan werken ze weer gestaag door. Zonder daarbij een woord met elkaar te wisselen.

Matthias de Koning heeft de vier andere acteurs ook zo’n papieren kroon gegeven. Jorn Heijdenrijk krijgt er zelfs twee. Die zet hij allebei op. De vier gaan links en rechts van De Koning staan en wachten af. Dan, eindelijk, zegt hij iets: ‘Nu zijn we allemaal koning.’ Ik besluit om niet te lachen. Er hangt iets in de lucht waardoor dat ongepast lijkt. Een fototoestel klikt en flitst. Vijf somber kijkende mannen en vrouwen met een papieren kroontje op hun hoofd zijn vastgelegd voor het nageslacht. Een digitale herinnering in kleur. Picturale geschiedenis op het moment dat de gebeurtenis nog in volle gang is. Een gebeurtenis waar we, wie zal het zeggen, misschien ooit aan terug zullen denken.

Een herinnering
Wat hebben we gezien? Is er stem gegeven aan een herinnering? Maar welk verleden heeft in deze voorstelling dan een stem gekregen? Voor S. is het haar eerste Discordia. Voor mij mijn tweede. We moeten het dus niet hebben van onze eigen ervaringen met het rijke verleden van de groep. Toch wordt onze poging betekenis te geven aan wat we hebben gezien belemmerd door respect. Door ontzag. Want het is moeilijk om je niet te laten beïnvloeden door de geschiedenis. Door het beeld van Jan Joris Lamers die een paar meter van ons vandaan ineengedoken in een stoel zit. Moederziel alleen. Naar buiten starend.

Met enige schroom formuleren S. en ik in ons nagesprek dan ook onze gemeenschappelijke analyse: we denken dat we naar teleurgestelde acteurs hebben gekeken die eerst maar weer eens hun rommelzolder opruimen en allerlei andere voorbereidende handelingen verrichten voor ze eindelijk besluiten wat te gaan zeggen. Tot zover de vorm. Aan de inhoud hebben we geen touw vast kunnen knopen.

Een nieuwe groep
De Koning heeft halverwege de voorstelling een opengevouwen krant op de planken vloer gelegd. Met blauwe tape markeert hij de omtrekken. Ik zie dat het NRC Handelsblad van vandaag is, want ik herken de foto van de bouwput van het Stedelijk Museum. Rechts van die foto moet dan dat stukje staan over de boze Pierre Audi. Onder de foto het bericht dat Discordia na jaren mogelijk weer subsidie krijgt. Het bericht waardoor ik besloot vandaag nog een nieuwe groep op te richten: Theatergroep Drift en Drang. Omdat S. laaiend enthousiast reageert als ik haar dat vertel, wordt zij de artistiek leider.

Vier van de vijf acteurs van de Discordiavoorstelling zijn aan de bar in een verhit gesprek verwikkeld. De vijfde zit nog steeds bij het raam. Verzonken in gedachten. Of luisterend maar de stem van zijn herinneringen. Wie zal het zeggen. Weemoed. Alles in de foyer van Grand ademt vanavond weemoed. En verleden. En herinnering. De artistiek leider van Drift en Drang trekt haar jas aan. Maar ik wil, voor we gaan, nog iets weten.

Een advies
Voor mijn gevoel sta ik al minutenlang te wachten tot een van hen mijn kant op kijkt. Maar dat gebeurt niet. Ik moet dus nu òf gewoon weggaan òf het er maar op wagen. Ik waag het erop: ‘Dat met die krant, was dat…?’ Verder kom ik niet. Als één man draaien de vier acteurs zich naar me toe. O jee! Nu gaan ze me natuurlijk inpeperen hoe onbeschoft het van me is om hun gesprek te onderbreken. Ik voel me hoogst ongemakkelijk. Het is De Koning die het zwijgen verbreekt: ‘Ja. Dat was die van vandaag. Maar dat advies is…’ Verder komt hij niet. Ook hij niet. De andere drie laten, alle drie tegelijk, ook hun waterval van woorden over me neerkomen. Vier over elkaar heen buitelende woordenstromen over het advies van de Amsterdamse Kunstraad en over wat er aan dat advies vooraf ging overspoelen me. Al heel snel begint het me te duizelen. Als ik niet gauw ergens houvast vind, verdrink ik in die kolkende rivier van stemmen.

Onze plannen
En ik wilde alleen maar even weten of die krant er alleen maar vanavond lag. Omdat vandaag bekend is geworden dat de Amsterdamse Kunstraad vindt dat er weer behoefte is aan een gezelschap als Discordia, maar tegelijkertijd het gebrek aan vernieuwingsdrift en ontwikkelingsdrang van die zevenentwintig jaar oude groep betreurt. Heb ik door die krant op het podium vanavond iets unieks meegemaakt? Als we in iets rustiger vaarwater terecht zijn gekomen, zegt De Koning glimlachend: ‘Je ziet bij ons altíjd een unieke voorstelling.’ De andere drie glimlachen ook. Ik glimlach terug.

Dan vertrek ik met de artistiek leider van Theatergroep Drift en Drang naar café De Souffleur. Waar we voor iedereen die het horen wil onze plannen voor de komende vijftig jaar gaan presenteren.

Ad memoriam revorcare 2 – de lange reis van Maatschappij Discordia
Van en met: Annette Kouwenhoven, Matthias de Koning, Jorn Heijdenrijk, Jan Joris Lamers en Miranda Prein
Gezien op vrijdag 18 april 2008 in Grand Theatre in Groningen

3. As You Like it / De voetbalvrouwen

RiRo — Fri, 28 Mar 2008 23:07:34 +0000

‘Bullshit natuurlijk. Maar het is ook een bullshit stuk.’ Een antwoord op een niet gestelde vraag. Van een acteur die in de voorstelling speelde die nog maar nauwelijks tien minuten geleden is afgelopen. Hij laat even een stilte vallen. We zouden nu een tegenwerping kunnen maken. Maar dat doen we niet.

Als de voorstelling begint, kijken we naar een beschilderd voordoek dat tot ongeveer een meter van de vloer is neergelaten. Dat beschilderde doek stelt een theater voor met theaterbezoekers. Daarachter zijn tien onderlijven te zien. Die onderlijven maken danspasjes. Voor het doek, met hun benen over de rand van het podium, zitten twee acteurs. Als de muziek stopt, staan die twee acteurs op en beginnen tegen elkaar te schreeuwen.

Een hertog
Even later steekt Paul R. Kooij, de hertog, zijn bovenlijf onder het doek door om zich er mee te bemoeien. Dat kost hem enige moeite, hij moet flink bukken. Paul R. Kooij schreeuwt niet. Ik zit bijna vooraan, maar ik weet zeker dat de woorden van de hertog, ondanks zijn wat ongemakkelijke houding, ook achterin goed zijn te verstaan. Zijn zoon Orlando en de worstelaar Charles, want dat zijn de ruziemakers, trekken zich overigens niks aan van de sussende woorden van de hertog. Ze zetten hun ruzie krijsend en tierend voort en besprenkelen de voorste rijen overvloedig met speeksel. Ik zit op de tweede rij.

Een clown
Het verhaal begint en eindigt aan het hof, maar speelt zich voor het grootste deel af in een bos. Het is toneel, dus het is een namaakbos. Maar er zijn wel echte dieren. Kippen. Een schaapherder voert die kippen stukjes brood. Alsof het eenden zijn. Er zijn ook namaakkippen. De schaapherder doet het niet met een kip. Ook niet met een namaakkip. Vier andere personages neuken, rukken, en pijpen ondertussen dat het een lieve lust is. Vooral de clown laat zich daarbij danig gelden.

‘Die clown heeft een chagrijnige Toorop-kop.’
‘Toorop-kop? Hoe bedoel je Wilfred?’
‘Hij kijkt grimmig, en dat doet hij omdat de acteur een irritante, onleuke clown moet spelen. Gewaagd tegendraads hoor. Heeft regisseur Rijnders zo’n natuurleuke acteur in huis als Jochum ten Haaf, laat hij hem op afgemeten toon alle grappen weggooien! En dan die seks. Spuiten of slikken, in de keel of in de artiesteningang, alles mag in het bos. Maar moest jij erom lachen? Om wat Rijnders daarvan heeft gemaakt?’
‘Artiesteningang?’
‘Voor Shakespeare is totale seksuele vrijheid voer voor een luchtig blijspel. Bij Rijnders leidt het tot deprimerende ledigheid! Moest jij nou lachen of niet?’
‘Nee, nauwelijks.

Een satire
De regisseur heeft ervoor gekozen de jonge geitenhoedster, het stralende middelpunt van de totale seksuele vrijheid, te laten spelen door een acteur, niet door een actrice. Dat geeft aan dat geruk en gepijp net dat extra’s waardoor ik het toch wel een beetje leuk vind. Voor Rosalind, het vrouwelijke hoofdpersonage, heeft hij jammer genoeg een andere keus gemaakt. Die rol wordt niet door een acteur vertolkt. Geen man dus, die een vrouw speelt, die een man speelt, die als vrouw verliefd is op een man. Het is natuurlijk aan de regisseur om keuzes te maken. Maar de voortdurende aanblik van een actrice die met een hoog opgetrokken riem haar borsten plet, mag Wilfred dan wel onberoerd hebben gelaten, bij mij heeft het geleid tot een zodanig gevoel van deprimerende leegheid, dat ik er, tot nu toe helaas zonder merkbaar resultaat, voor in behandeling ben.

Het is satire. Van alles en nog wat wordt dus bespot. Het probleem bij satire is dat je er alleen om kunt lachen als je kent en herkent wat bespot wordt. En als je het dan ook nog eens enigszins de moeite waard vindt dat daarmee de spot wordt gedreven. Veel van wat voor de toeschouwers in Shakespeare´s tijd bespottelijk was, zegt mij niet zoveel. Het is daarom goed dat de regisseur hier en daar het een en ander heeft geactualiseerd. Hij staat net aan Karin te vertellen hoe hij dat heeft gedaan. Dat komt goed uit. Laten we even meeluisteren.

‘Ik zal je een voorbeeld geven Karin.’ Dat is Rijnders dus. ‘Ergens wordt een opmerking geplaatst over hoe juweliersvrouwen eruit zien: met schoudervullingen. Tja. Daar heb ik dan maar voetbalvrouwen met dikke lippen van gemaakt.’
‘Dikke lippen?’, vraag ik.
Rijnders doet of hij mijn vraag niet heeft gehoord. Karin kijkt verstoord. Ik denk dat ze daarmee tot uitdrukking wil brengen dat ze vindt dat iedereen geacht wordt te weten dat vrouwen van voetballers opgespoten lippen hebben. Ik wist dat niet. Maar nou begrijp ik het misverstand. Rijnders was blijkbaar in de veronderstelling dat ik dat, net als iedereen, wel wist. En dat ik het, net als iedereen, de moeite waard vind dat daarmee de spot wordt gedreven.

Een trouwjurk
Aan het begin van de voorstelling draagt Anniek Pheifer vrouwenkleren, want ze is Rosalind, de dochter van de hertog. Ze heeft dan natuurlijk geen snor en geen baard. Later in het bos is ze Rosalind die een jongen speelt. Pas dan heeft ze een snor en een baard. Helemaal aan het eind is ze weer gewoon Rosalind zoals in het begin. Ze is dan terug aan het hof om met Orlando te trouwen. Haar jongenskleren heeft ze uitgetrokken en verruild voor een prachtige witte trouwjurk. Maar haar baard en snor heeft ze nog. Als dit weer satire is, heb ik weer een probleem. Want ik heb geen flauw idee wat hiermee wordt bespot. Na afloop van de voorstelling gaan alle driehonderd toeschouwers staan. Op twee na. Toch vindt niemand met wie ik erover napraat dat het een goede voorstelling is. De staande ovatie was dus waarschijnlijk ook bullshit.

As You Like it van Het Nationale Toneel ging in première op 16 februari 2008
Gezien op 5 maart in de Stadsschouwburg Groningen
Tekst: William Shakespeare
Vertaling: Gerrit Komrij
Bewerking en regie: Gerardjan Rijnders
Spel: Anniek Pheifer, Antoinette Jelgersma, Bob Wind, David Lucieer, Eline ten Camp, Jan-Paul Buijs, Jochum ten Haaf, Paul R. Kooij, René van Zinnicq Bergmann, Ruben Brinkman, Saskia Rinsma en Xander van Vledder

2. Winterverblijf / De twijfel

RiRo — Sat, 22 Mar 2008 08:29:18 +0000

In den beginne zijn er beelden: Acht lampen (10 E / 300 W) hangen boven het podium en verlichten een vloer van geschaafde planken (€ 2352,60 exclusief BTW bij Houthandel Quaeyhaege). Uiterst behoedzaam schuiven drie acteurs zesendertig panelen in de juiste positie (BeeBoard karton 600 x 160 x 4). Na dit in een religieuze stilte volbrachte ritueel gaan de drie acteurs, Marlies Heuer, Dirk Roofthooft en Marij Verhaevert, het trapje af om in de zaal te gaan zitten.

Dan zijn er woorden: Lotte van den Berg komt door een zijdeur de zaal in en gaat het podium op. Daar spreekt ze ons toe. Ze legt uit dat we gaan luisteren naar een bandopname waarop haar vader is te horen die zegt dat hij niet zal spelen, nooit meer zal spelen, dat we ons geld terug kunnen krijgen bij de kassa. Tijdens het afspelen van de band blijft het podium leeg. Op twee eenvoudige houten stoelen na. Het zaallicht blijft aan zodat iedereen kan zien dat de dochter, die zich in haar eentje heeft teruggetrokken in een lege zijloge, tijdens het luisteren naar die achttien jaar oude opname bijna voortdurend een lichte glimlach om haar mond heeft. Je zou daardoor het vermoeden kunnen krijgen dat ze trots is op haar vader. De vader zegt ondertussen waarom hij niet zal spelen. Dat is vanwege Christus.

De rituelen
Daarna zijn er weer beelden: We zien hoe Dirk Roofthooft keer op keer half van achter een paneel te voorschijn komt, zich bedenkt, zich weer terugtrekt, er door die herhaling een ritueel van maakt. We zien hoe Marlies Heuer steeds op identieke wijze diagonaal het podium oversteekt met een vol dienblad, op een stoel gaat zitten, en daar, ook steeds op dezelfde manier, doet wat er bij theedrinken zoal komt kijken, hoe ze de laatste keer dezelfde theeceremonie zonder dienblad uitvoert, zonder theepot, zonder kopjes. Ook geluiden worden herhaald: We horen Sainkho Namtchylak op onverwachte momenten met traditionele keelzangen, Judith Vindevogel met steeds dezelfde fragmenten uit een cantate van Bach, Dirk Roofthooft die twee keer hetzelfde gedicht van Joseph Brodsky voordraagt.

Karin is van mening dat verschillende vormen van geloofsbeleving het thema is van deze voorstelling, en dat ‘prudent aftasten van het thema’ de geëigende omschrijving is voor wat er op het podium gebeurt. Ik weet het niet. Ik heb daar zo mijn twijfels over. Voor je het weet begint iemand een discussie over de betekenis van het woord prudent. Dat zou niet de eerste keer zijn. Maar ach, misschien zou ik me daar ook niet door hebben laten weerhouden als niet Karin maar ik deze zin had bedacht: ‘De voorstelling is niet een lineair verhaal, eerder een geheel van impressies, van sferen en rituelen, van een samengaan van beweging, muziek en dichtkunst in wat een prudent aftasten van het thema lijkt te zijn.

De vingers
Bijna honderdvijftig toeschouwers zijn bij de nabespreking op de eerste verdieping. De tientallen die er niet meer bij kunnen, versperren de ingang. Alle stoelen zijn bezet, er zitten zelfs mensen op de grond. Van den Berg zit vooraan op een verhoging in een fauteuil. Ze zegt:’Ik wordt geraakt door stille beelden. Ik heb niet het gevoel dat ik daar iets aan toe moet voegen.’ Dit zou moeten volstaan. Hierna zou ze moeten zwijgen.Maar dat doet ze niet.Ze vertelt dat ze het er als puber moeilijk mee had toen haar vader zich als kluizenaar terugtrok. Ze laat dat volgen door: ‘Nederigheid kan ijdel zijn, dat bracht me in de war.’ Als ze ons er ook nog van op de hoogte heeft gesteld dat haar vader in het Russisch-orthodoxe geloof zekerheid heeft gevonden, dat hij ervan overtuigd is dat hij daar in zijn eentje in zijn hutje de acteur van God is, steken zeker twintig mensen hun vinger op. Ze willen allemaal weten wat Lotte van den Berg zelf gelooft.

De verlossing
Beelden en geluiden laten zien en horen dat de kracht van rituelen van alle tijden is. Althans dat vind ik. Ik vind dat de voorstelling daarover gaat. Het kan ook zijn dat Karin gelijk heeft en dat verschillende vormen van geloofsbeleving het thema is. Maar maakt dat de maakster van de voorstelling tot de leider van een religieuze of spirituele sekte? Waarom kijkt iedereen dan zo verwachtingvol? Wat willen ze in godsnaam van haar horen? Willen ze dat ze zegt dat zij juist geen zekerheid heeft? Blijkbaar. Want ze raken haast in extase als Lotte van den Berg ze geeft wat ze willen horen: ‘Ik hoop met deze voorstelling duidelijk te hebben gemaakt dat er twijfel is, geloven gaat over twijfel’, ze laat even een pauze vallen, ‘twijfel is het wezen van geloven’. Mijn God, dat ik dat allemaal moet meemaken. In een schouwburg.

Jozef van den Berg (vader) : stapte op 14 september 1989 in De Singel in Antwerpen na een korte toespraak definitief het podium af en leeft sindsdien als kluizenaar
Lotte van den Berg (dochter) : stapt vanaf 4 januari 2008 kort na het begin van de voorstelling het podium op voor een toelichting nadat in de eerste voorstellingweek van Winterverblijf in de Bourlaschouwburg in Antwerpen sommige toeschouwers tijdens de bandopname met de woorden van haar vader de zaal verlieten

Winterverblijf van Toneelhuis ging in première op 13 december 2007
Gezien op 12 januari 2008 in de Stadsschouwburg Amsterdam
Concept en regie: Lotte van den Berg
Toneelbeeld: Jan Joris Lamers
Spel: Dirk Roofthooft, Marlies Heuer en Marij VerhaevertZang: Judith Vindevogel en Sainkho Namtchylak

1. Eline Vere / De brownie

RiRo — Fri, 14 Mar 2008 23:05:37 +0000

De hoogbejaarde man naast me is in de pauze blijven zitten. Echt te oud om naar de foyer te lopen. Zijn vrouw, net zo oud, maar iets beter ter been, heeft wat te drinken voor hem gehaald. Blijkbaar heeft ze zich steeds weg laten drummen door van die notoire voordringers als ik, want als ze terugkomt, is het tweede deel van Eline Vere al begonnen. Zes man moeten opstaan om haar door te laten. Heel omzichtig schuifelt ze naar haar plaats, haar stok in haar ene hand, in haar andere niet alleen wat te drinken, maar ook iets te eten.

Dat moet een brownie zijn. In de schouwburg van Amsterdam kun je alleen appeltaart of brownie krijgen. Appeltaart kun je zo niet in je hand klemmen. Brownies wel, die zijn verpakt. Nog voor ze gaat zitten, reikt ze haar man zijn flesje aan. Die begint zonder haar te bedanken, zonder haar zelfs maar even aan te kijken, meteen aan het rietje te zuigen. Dan probeert de vrouw de brownie uit te pakken. Waarom doet ze dat niet met twee handen? Ze blijft met één hand op haar stok leunen terwijl ze met haar andere probeert de verpakking los te peuteren. Haar man lurkt ondertussen onverstoorbaar verder aan zijn chocomel en volgt ondertussen aandachtig hoe Bien De Moor aan Maria Kraakman staat te friemelen. Ik moet verdorie niet vergeten zelf ook af en toe een blik op het podium te werpen. Ziet er goed uit die scène in Brussel.

Haar buik

Meteen nadat ik was gaan zitten, vlak voor de voorstelling begon, had ik me heilig voorgenomen om bij de eerste de beste gelegenheid naar die ene vrije plaats te gaan die ik in de zaal had gezien. Want hier in het midden van de eerste rij van het balkon zat ik stevig ingeklemd tussen de billen van die hoogbejaarde en die van een voor zijn leeftijd veel te dikke man. Dus als ik inmiddels niet al heel lang comfortabel drie plaatsen voor mezelf had gehad, omdat al na een kwartier de weeën waren begonnen van de vrouw van de voor zijn leeftijd veel te dikke man, van de vrouw die even daarvoor nog lachend 'nee, nee, nee' had gezegd, nadat ik had gevraagd 'je moet straks toch niet plotseling weg?' toen ze met een, van wat ik dacht van pijn vertrokken gezicht, over haar hoogzwangere buik wreef, dan zou ik hier na de pauze zeker niet hebben gezeten, en dan zou ik dus niet hebben meegemaakt hoe we elkaar hier op het balkon glimlachend van vertedering aankeken.

Mijn tanden

Het stoorde natuurlijk wel. Enorm zelfs. Het maakte een vreselijk kabaal dat prutsen aan die gesealde brownie. Toch maakte niemand zich boos. Zo oud waren ze namelijk, die twee, en het was zo schattig hoe ze voor hem zorgde. En het duurde maar en het duurde maar. En het hielp niks. Na meer dan vijf minuten had ze zelfs nog niet het begin van een opening. Net toen ik me naar haar toe wilde buigen om haar vriendelijk mijn hulp aan te bieden, ik zou me dan discreet de andere kant opdraaien en met mijn tanden dat papier in één woeste ruk los scheuren, net op dat moment gaf ze het op en stopte de brownie nog volledig verzegeld in de vrije hand van haar man, zijn rechter. In zijn linker had hij het flesje chocomel. Zijn stok had hij bij mij in bewaring gegeven. Daar had ik toch plaats genoeg voor. Die brownie heeft de rest van de voorstelling op zijn rechterbovenbeen gelegen, zijn hand er bovenop. Geen moment heeft hij het proberen open te maken, hij heeft er zelfs niet eens naar gekeken. Die brownie lag daar maar, onder die grote hand.

Zijn glimlach

Als Maria Kraakman bij het applaus halen een stap naar voren doet en er hier en daar in de zaal gejuich klinkt, krijg ik het even te kwaad. Want mijn gedachten gaan dan terug naar de onverkwikkelijke gebeurtenissen waardoor ik mijn vorige serie theaterverhalen heb moeten beëindigen, naar het verhaal waarin ik haar M noemde. Precies op dat moment zegt de bejaarde iets tegen me over de voorstelling. Maar ik versta hem niet goed. Dat het over de voorstelling gaat, denk ik dus alleen maar. Dat meen ik op te maken uit zijn mimiek, uit zijn glimlach. Het kan ook zijn dat hij gewoon zijn stok terug wil. Die geef ik hem dan ook maar. De volgende dagen kijk ik natuurlijk in alle kranten bij de familieberichten of er een Eline is geboren. Want dat zou heel mooi zijn. Dat het dan van die vrouw zou zijn, van die voor zijn leeftijd veel te dikke man, aan wie ik mijn comfortabele drie plaatsen te danken heb. Nee dus. Dan zal het waarschijnlijk wel een jongetje zijn geworden.

Eline Vere van Het Nationale Toneel ging in première op 22 december 2007 Gezien op 7 januari 2008 in de Stadsschouwburg AmsterdamTekst: Louis CouperusBewerking en regie: Léon van der SandenSpel: Bien De Moor, Eva Damen, Folmer Overdiep, Jeroen Spitzenberger, Maria Kraakman, Marie-Christine de Both, Mirjam Stolwijk, Pauline Greidanus, Stijn Westenend, Tijn Docter, Vera Ketelaars en Vincent Linthorst

Volgende week in De Theaterverhalen: De twijfel