Moose - Nieuw West

HOER, Nieuw West (23/05/2012)

RiRo — Fri, 25 May 2012 11:32:49 +0000

‘Geweld is ook een taal, een taal die ik moet leren verstaan’, zegt het slachtoffertje van de loverboy terwijl ze met haar handen haar blauwe plekken probeert te bedekken. Althans dat laat Rob de Graaf haar zeggen. En ook ‘een offer zijn dat voelt zo goed’. Op zich wel mooie zinnen. Maar van een veertienjarige? Een hoerenloper die beschikbaarheid van vrouwen eist, vindt dat hij daar recht op heeft, terwijl hij eigenlijk wil dat er iemand van hem houdt, maar die dan toch blijft denken dat hij tot rust zou komen als hij even aan een vrouw mag zitten. Of de al wat oudere hoer die nauwgezet geld opzij legt omdat ze rijk wil zijn als ze dood is. Leuke redeneringen. Maar origineel?

Mooie zinnetjes af en toe, leuke redeneringen hier en daar. Maar als analyse van de hedendaagse prostitutie vind ik het nogal gemakzuchtig en nogal oppervlakkig. De tekst van De Graaf kan me dus niet echt boeien. En de inhoud van de voorstelling daarmee ook niet. Dat ligt aan mij hoor. Want Hein Janssen bijvoorbeeld vindt het fantastisch.

Het spel vind ik daarentegen wel boeiend. Niet dat van Marien Jongewaard, ik ben niet zo weg van die geëxalteerde speelstijl. Maar wel dat van Cas Enklaar en vooral van Vincent Rietveld. Want die weet in de simpelste zinnetjes drie, vier betekenissen te leggen. Dat doet hij door gespeeld aarzelend naar woorden te zoeken en daarbij delen van de zin een paar keer te herhalen. Bij elk van die herhalingen brengt hij dan net even een ander accent aan. Hij proeft als het ware steeds even een betekenis, en als hij dan uiteindelijk heeft gekozen, hebben we stiekem die andere betekenissen ook meegekregen.

Het slot met de echte liefde in een rechtstreeks tot een toeschouwer gesproken ‘neem me met je mee’ vind ik heel fraai. Het is natuurlijk gespeeld. Maar het klinkt bedrieglijk echt.

Kokoschka Live!, de Warme Winkel (16/11/2011)

Nike — Wed, 16 Nov 2011 22:10:48 +0000

Toen ik een plastic vis tegen mijn schouder gegooid kreeg, had ik misschien tomaten terug moeten gooien… Niet vergezeld door een schreeuw om vernieuwing, maar om een halt toe te roepen. Niet alles is onder de noemer ´vernieuwend theater´ te verantwoorden en als zelfs de zogenaamde ´culturele elite´ met de handen in het haar zit, vrees ik ineens de schifting van de overheid te kunnen begrijpen. Vermorsing van talent! Jeroen de Man, die ooit ontroerde als de held Ajax, zien we letterlijk lamgeslagen worden door een wild geschminkte medespeler die hem met een, met rode verf besmeerde, vis op zijn meermaals onnodig getoonde naakte billen slaat. Maria Kraakman, die voor haar rol in Orlando dé Theo d’Or in ontvangst mocht nemen, krijgt één enkele keer de kans te schitteren en haar talent(!) met ons te delen, als ze met haar monoloog gericht aan mevrouw M. letterlijk en figuurlijk even heel dicht bij het publiek komt. Maar de toren van verwachtingen die ze schept, wordt onnodig hard omver getrapt in deze ongestructureerde kinderspeeltuin. Vincent Rietveld krijgt de gelegenheid tot korte interactie met het publiek. Hij vertelt integer hoe hij zich de voorstelling vooraf voorgesteld had, ik vraag me af of hij zijn ‘dromen’ uit heeft zien komen. “Als liefde de motor van mijn bestaan is, is kunst de contactsleutel…” en dan is mijn hart vandaag gebroken.

Dallas, Nieuw West (28/01/2011)

Melpomene — Fri, 28 Jan 2011 22:27:46 +0000

Een te persoonlijke ode.

Van binnen door woede aangevreten heb ik de nieuwste voorstelling van Nieuw West beleefd. “Een roadmovie” noemt dit gezelschap de voorstelling Dalles, “een gehallucineerde trip, een heel persoonlijke ode aan Amerika”, misschien wel een te persoonlijke ode. Van de inhoud is niet veel bij me aangekomen door het onverstaanbare gemompel, constante gekrijs en de grote afleidende ergernis die deze voorstelling bij me op riep door zowel een afgrijselijke manisch gestoorde manier van acteren door de mannelijke acteur, als het amateuristische gehuppel van de ‘danseres’. Toen John de zwalkende Jacky voor de derde keer opdroeg om het één of andere iets ‘af te maken’ en daar op volgende een geweer af te vuren, droomde ik van een ongrijpbare kracht die me meester zou kunnen maken van hetzelfde geweer om het tegen zijn bezitters te gebruiken. Misdadigheid riep deze voorstelling in me op en of dat hetgeen is wat kunst zou moeten doen? Gelukkig heb ik deze draak van een voorstelling maar met weinig mensen moeten verdragen, want geen ander zou ik zo een ervaring toe wensen.

Kokoschka Live!, de Warme Winkel (31/08/2010)

Kabinet — Mon, 13 Sep 2010 07:48:20 +0000

In Kokoschka Live! gaat een tijdelijke vennootschap van Nederlandse theatermakers aan de slag met Oskar Kokoschka. Het is een locatievoorstelling, oorspronkelijk opgevoerd in het Gemeentemuseum Den Haag. Daar was het stuk een theatraal addendum bij een tentoonstelling rond Kandinsky en Der Blaue Reiter. In die expositie hingen dan wel geen werken van Kokoschka, maar er is een duidelijke geestverwantschap tussen de Oostenrijkse expressionist Kokoschka en deze Duitse kunstbeweging.

De voorstelling wordt hernomen in Antwerpen, in het kader van het Theaterfestival. Niet op een klassiek podium maar in het M HKA, in de geest van de eerste opvoering dus. In één van de steriele witte zalen van het museum staat een geïmproviseerd podium. Aan beide zijden daarvan zitten de acteurs bij aanvang van het stuk zichzelf te schminken. Ze gebruiken schilderijen van Kokoschka als leidraad.

Een geheugensteuntje. Oskar Kokoschka was een Oostenrijks kunstenaar. In de jaren net vóór de eerste wereldoorlog en tijdens het interbellum maakte hij naam met expressionistische schilderijen en grafiek. Hij was ook landschapsschilder, maar vooral zijn portretten spreken tot de verbeelding. Verwrongen, getormenteerde koppen en lichamen in felle kleuren. De waanzin van Van Gogh, de kleuren van de fauvisten en de kronkelende lijnvoering van Egon Schiele. Kokoschka overleed in 1980 op hoge leeftijd, maar in Kokoschka Live! wil men hem met theatrale middelen weer tot leven wekken.

Gelukkig zette Kokoschka, naast het penseel, ook vaak de pen op papier. Hij schreef meerdere theaterteksten, en hield er ook een uitgebreide briefwisseling op na. De theatermakers grasduinen gretig in die teksten om de voorstelling te stofferen.

Neem de allereerste scène. Dat is een verbeelding van Die träumenden Knaben, een gedicht van Kokoschka’s hand dat hij ook zelf illustreerde met lithografieën. Dat hoef je niet te weten, want de acteurs vertellen het expliciet. Tot twee maal toe: je krijgt bij de eerste scène de handleiding vooraf binnengelepeld. Wat volgt is een tableau vivant met een vijftal naakte mannen, beschilderd zoals ook Kokoschka zijn modellen op doek zette. Ze brengen het gedicht in een slow motion choreografie, gevangen in het vale licht van een overhead projector. Dit ziekelijk licht, met sterke slagschaduwen, geeft het geheel een doodse aanblik.

Hoe lang duurt een schilderij? Dat vraag je jezelf af na een paar minuten. Want dit is een oppervlakkige vertaaloefening, van één artistieke drager naar een andere. Van het blad (poëzie en litho) naar de planken (het toneel). Het is een charmant en bijwijlen zelfs grappig formeel spelletje. Maar het gedicht en de steendrukken op deze manier nieuw leven inblazen, dat lijkt weinig relevant.

Het duurt dan ook niet lang of de acteurs worden vanuit de zaal op boegeroep onthaald. Niet door het publiek (daar zijn wij theaterkijkers veel te braaf voor) maar door hun eigen collega’s, die dan maar onze rol van kritisch publiek waarnemen. Er wordt heen en weer geschreeuwd. De acteurs slingeren het publiek verwijten toe. Ze eisen ons begrip, onze steun voor de artistieke risico’s die ze nemen. De hele woordenwisseling loopt volledig uit de hand. Het al rommelige theaterbeeld wordt tot een oorlogszone herschapen. Allerlei kleurrijke figuren nemen het podium en de zaal in. De bloedloze openingsbeelden zijn snel vergeten bij de aanblik van dit pandemonium, dit rariteitenkabinet, deze low budget versie van een boze droom van Terry Gilliam. Het is duidelijk: de expressionistische, anarchistische geest van Kokoschka is in de acteurs gevaren. De voorstelling kijkt van dit moment af niet meer achterom en dendert verder. Ook al is er nog af en toe wat expliciete biografische duiding, de nadruk ligt nu veel meer op een vitalistische beleving van het oeuvre van Kokoschka.

De vraagstelling verandert meteen radicaal. Hoe lang duurt een schilder? Dat is het tweede onderzoek dat de voorstelling voert. De theatermakers proberen de opvattingen van de kunstenaar Kokoschka te vertalen naar het hedendaags toneel. Zijn vitalisme, zijn tegendraadsheid, zijn expressiviteit en vernieuwingsdrang. Kunnen theatermakers vandaag nog iets opsteken van Kokoschka?

Oude artistieke opvattingen aan de actualiteit toetsen lijkt meer relevant dan het louter hertalen van oude beelden. Al kan de voorstelling ook met deze denkoefening niet altijd overtuigen.

Misschien zit de vormelijke keuze daar voor iets tussen. Kokoschka Live! hanteert de theatermiddelen van het begin van vorige eeuw. Ouderwetse theaterspots en een klassiek rood gordijn. Bordkartonnen decors en figuren: uitvergrote reproducties van Kokoschka’s tekeningen voor de Wiener Werkstätte. De replieken worden vaak gedeclameerd, niet geacteerd. Deze vormelijke keuzes plaatsen de voorstelling in een welomschreven historisch kader. Dat is een extra horde om de hedendaagse relevantie te ontdekken.

Die relevantie is er, maar we moeten ze op andere plekken in de voorstelling zoeken. In twee erg knappe monologen van acteur Marien Jongewaard: hij stelt met de woorden van Kokoschka onze moderne theaterblik in vraag. Tijdens zijn alleenspraak vallen de ouderwetse toeters en bellen weg. Alleen dan wegen de woorden door.

Maar geen gezeur. Het transponeren van Kokoschka’s expressionistische opvattingen naar het toneel levert een bijzonder onderhoudende en grappige avond op. Een frisse wind die meer dan welkom is in de klinische museale omgeving van het M HKA. Een museum is waar kunst komt om te sterven. Kokoschka Live! brengt op zijn minst terug leven in de tent.

Het leven van Kokoschka, dat sijpelt het best door in zijn brieven. Tot drie keer toe krijgen we uittreksels te horen van zijn briefwisseling met Hermine Moos. Zij was een poppenmaakster: Kokoschka bestelde bij haar een levensgrote vrouwenpop die als schildersmodel moest dienen.

Maar de pop voldoet nooit aan zijn eisen. In pijnlijk lange en gedetailleerde brieven schetst Kokoschka het ideaalbeeld waaraan de pop moet voldoen. Elke huidsplooi, elke zenuw beschrijft hij. Zijn aandringen op anatomische perfectie klinkt erg ironisch als je aan zijn vervormde portretten denkt. Het zijn verstilde momenten in de voorstelling. Momenten die je een blik gunnen op de maniakale zoektocht van Kokoschka naar een ideaal. In deze brieven leren we hem kennen als mens, eerder dan als kunstenaar of kunstdenker.

Is het toevallig dat net deze momenten het meest resoneren? Dat net deze kleine artistieke besognes het meest raken, en niet de grote kunsttheorieën? Nee. Want langer dan een schilderij, langer dan een schilder, duurt een mens.

Amateurs, Nieuw West (11/12/2008)

virginia — Fri, 12 Dec 2008 00:35:25 +0000

Oh, wat zou het toch mooi zijn als je al je geluk bij elkaar kon hebben en aan iedereen kon laten zien dat de waarheid geen volle zalen nodig heeft, integendeel, zelfs makkelijker op bezoek komt in zo’n mooie stille ruimte met een paar individuen die daar persé willen zijn, omdat ze een aantal dingen in het leven belangrijk vinden en het idee hebben dat er meer mensen zijn die een aantal dingen in het leven belangrijk vinden, ook al leidt dat tot niets en verdien je er geen cent mee en dat is zachtjes uitgedrukt. De voorstelling amateurs heeft mij vanaf het kaartjes scheuren ontroerd. Marja bleeding Kok, wat mij betreft koningin van het Nederlands theater, die mijn kaartje scheurt en Cas Enklaar, wat mij betreft de enige échte acteur die dit land kent, die schuchter bij Marja staat en vraagt of we in het midden plaats willen nemen: daar word ik gelukkig van! Nu goed, en dan begint het stuk en is het stil ook al praat Marja, of praat Cas. Stil. Leeg. Eerlijk. Er is alleen een tekst van Rob de Graaf die soms samenvalt met Marja en soms samenvalt met Cas en er zijn een paar mensen die daarnaar kijken. Zo nu en dan lacht er eentje en dat hoort iedereen. Zo nu en dan huilt er eentje zo stil mogelijk. Zo’n zaal zou een nieuw begin kunnen zijn. Het begin van een revolutie die tot een nieuw begin leidt. Ik ben zo blij dat Nieuw West bestaat! Dat meen ik echt. Ik zou het anders niet meer volhouden denk ik.

Rob (with a little help from my friends), Dood Paard, Nieuw West (08/06/2000)

Simber — Thu, 21 Aug 2008 15:23:07 +0000

Fijne confrontatie van speelstijlen. Geeft ook goed inzicht in een ander Amsterdams kunstenaarscollectief… Oh nee, geen collectief.

Rob (with a little help from my friends), Dood Paard, Nieuw West (08/06/2000)

Floortje — Thu, 21 Aug 2008 15:23:07 +0000

Na een lange periode aan Dood-Paard-haat geleden te hebben, ben ik duidelijk van positie veranderd. Een mooi sprookje van een groep vrienden die het maken. Een soort Dood Paard dus. Ik hoop dat het beter met ze afloopt dan met Rob en kornuiten want ik begin erg op ze gesteld te raken.

Rob (with a little help from my friends), Dood Paard, Nieuw West (08/06/2000)

Vanessa — Thu, 21 Aug 2008 15:23:07 +0000

Wat een leuke locatie is dat toch daar op de transformatorzolder. De avond valt, een treintje rijdt voorbij. Alleen de stoeltjes zitten zo rot, maar goed, dat houdt je scherp. Zo mis je tenminste de dialogen niet. Blij dat ik weet waarom Hein drinkt, blij dat ik zwarte Nikes heb, vooral blij dat ik niets hoef te verzinnen voor de Biënnale… la la la, en ik ben verliefd op de Belg.

Rob (with a little help from my friends), Dood Paard, Nieuw West (22/09/2000)

Thu, 21 Aug 2008 15:23:06 +0000

Dood Paard glijdt weer eens uit, over bier dit maal. Geweldige voorstelling: geweien voor de tekst (!), voor de muziek, voor het vindingrijke en creatieve gebruik van bier en voor alle acteurs bahalve Marien Jongewaard. Voor hem de tomaat omdat ie mij hoofdpijn heeft bezorgd met z’n irritante geschreeuw.

Talkshow, Nieuw West (01/10/1999)

Simber — Thu, 21 Aug 2008 15:22:21 +0000

Moet ik hiervoor om 4:00 uur m’n nest uitkomen? De voorstelling had net zo goed om negen uur ‘s avonds kunnen beginnen en dan was ik niet gegaan. Dan had ik niet zo gezellig kunnen nakoffieën, da’s waar.