Moose - Theater in Londen

'Allochtoon' theater en: Geen dramaturgen - 'A Matter of Life and Death'

Terry — Tue, 12 Jun 2007 21:47:30 +0000

Afgelopen week naar het Arcola Theatre voor ‘Silver Birch House’ door Leyla Nazli. Het stuk geeft de veranderingen in Turkije van de laatste 40 jaar weer, door de ervaringen van een Turkse, eigenlijke Zazaanse (een etnische minderheid) familie op het platteland van Turkije te laten zien. Een heel ontroerend stuk dat tevens toont hoe onderdrukkend het regime daar is (geweest?) zonder direct kritiek te geven of gruweldaden aan te tonen. Het is de tragedie van de gewone mens die de voorstelling laat zien.Het Arcola is bijzonder om een aantal redenen, niet alleen omdat het regelmatig in de prijzen valt voor sterke voorstellingen maar ook omdat de artistiek leiding, Mehmet Ergen, gebruik heeft gemaakt van z’n Turkse afkomst om contact met de grote Turkse gemeenschap in de omgeving te leggen. Maar het theater zelf is geen Turks wijktheater: zowel reguliere voorstellingen van gast gezelschappen als van eigen fabricaat zijn daar te zien. Wat het ‘Silver Birch House’ betreft, vraag ik me af of zo’n voorstelling ooit in Nederland uit zou kunnen komen. Terwijl de vorm van voorstellingen in Nederland duidelijk door buitenlands theater is beinvloed (naar Engelse begrippen), zie ik heel weinig op het Nederlandse toneel dat zich in het buitenland afspeelt. Nog minder zie ik toneelstukken die op de belevenissen van allochtonen ingaan. Hoewel het Britse toneel inderdaad heel conservatief is, is er genoeg theater te zien dat zich afspeelt in een ‘allochtoon’ milieu, zonder dat het als een apart soort ‘wijktheater’ wordt beschouwd. Eergisteren was ik op het Royal National Theater voor ‘Rafta, Rafta’ bijvoorbeeld, een voorstelling gesitueerd in een Hindoestaans milieu, naar een comedy van meer dan 40 jaar geleden, ‘All in Good Time’ door Bill Naughton. Het oorspronkelijke stuk gaat over een net getrouwd echtpaar uit het arbeidersmilieu dat, omdat ze bij de ouders van de man moeten wonen, nog niet aan de ‘intimiteit’ van hun huwelijk heeft kunnen beginnen. In ‘Rafta, Rafta’ speelt de voorstelling echter in een Brits-Hindoestaanse milieu waar de familiebanden net zo ‘hecht’ zijn als in een ouderwets arbeidersmilieu.Ondanks het feit dat het een maandagavond was, was de zaal vol, met een groot aantal Hindoestanen onder het publiek.Terug naar ‘Silver Birch House’, dat doet mij ook denken aan een ander kenmerk van producerende theaters in Londen: het gebruik van toneelteksten als programmabladen. Je denkt dat je té veel (₤3/ €4,50) voor een souvenir van een voorstelling betaalt - en in het West End is dat vaak zo, je krijgt een blad reclame en standaard artikelen die precies hetzelfde als in alle andere programmabladen zijn - maar ‘Off-West End’ krijg je de tekst met korting. De tekst van ‘Silver Birch House’ is normaal gesproken ₤8,99/€13,50 bijvoorbeeld. De theaters waar ze zo doen zijn het Bush Theater, het Gate Theater, het Royal Court, en het Soho Theater o.a.. Inderdaad, ik heb nu een kleine verzameling van toneelstukken. Voor een gratis exemplaar van ‘Silver Birch House’, zie eind.Geen dramaturgen - ‘A Matter of Life and Death’Wij kennen hier geen dramaturgen. In een aantal theaters wat nieuwe schrijvers steunt is er wel ‘dramaturgical support’ maar verder is er niets. Controleert u de programmabladen wel maar eens. Of de websites van de gezelschapen. U zult daar geen vermeldingen van dramaturgen vinden. Nederlandse en Vlaamse vrienden van mij kunnen zich dat niet voorstellen: ‘Je hebt het mis, Terry’, of: ‘Wie maakt de programmabladen dan?’ - Weet ik veel, maar toch.Maar het is ook niet zo gek. Als alles om naturalistisch spelen draait, en om een tekst, waarvoor heb je een dramaturg dan nodig? En regisseurs en toneelspelers worden sowieso geacht om hun Shakespeare te kennen (een fragment van Shakespeare is altijd verplicht voor een auditie op toneelschool, bijvoorbeeld). Het is alleen als je een voorstelling als geheel maakt, vaak met improvisatie, met tekst - als die al bestaat - alleen als onderdeel, en niet als draaipunt, dat je een dramaturg nodig hebt. Dit werd mij duidelijk gemaakt toen ik afgelopen week ‘A Matter of Life and Death’ zag, weer eens op het Royal National Theatre. De voorstelling is gemaakt na de film uit 1946 van dezelfde naam, van de filmmakers Powell en Pressburger. Het is een heel romantisch verhaal over een piloot die uit z’n brandende vliegtuig moet springen, zonder parachute. Wegens de mist over het Kanaal kan een bovenaardse ‘conducteur’ hem niet vinden om z’n ziel naar de hemel te brengen. De piloot overleeft dus, en ondertussen word hij verliefd op de radio-operator met wie hij had gesproken net voordat hij uit het vliegtuig sprong.In het algemeen, ben ik geen voorstander van het maken van toneelversies van films tenzij iets kunstzinnigs er aan wordt gevoegd. In plaats van aandacht voor het affect van het geheel te hebben, heeft de regisseuse, Emma Rice, alleerlei verschillende onderdelen bij elkaar gegraaid. En met de middelen van het National in handen (overigens een geweldige arena van een toneel), wat hadden ze zich uitgesloofd: liedjes, dans, mime, zelfs een acrobaat. Hierdoor wordt de voorstelling eerder onderbroken dan dat de verhaallijn wordt verduidelijkt. Wat de acrobaat betreft, hij deed mij denken aan de gewoonte in de negentiende eeuw om een bestaand toneelstuk aan te passen (zelfs Shakespeare) als een bepaalde performer met één of ander gave beschikbaar was (in de romans ‘Nicholas Nickleby’ refereert Dickens naar een kinderster die in alles moest verschijnen). Het feit dat in deze voorstelling plotseling, zonder verklaring, een verteller in pyjama opkomt om uit te leggen wat er aan de hand is, is een slecht teken. Mijn buurvrouw die de film nog niet gezien had, was helemaal in de war. Een dramaturg zou deze chaos hebben begeleid. Ik vond het buitengewoon jammer dat ik enerzijds werd getroffen door het spel en het potentieel van een paar van de beelden - het verhaal raakt mij altijd in ieder geval - maar anderzijds dat de voorstelling zo’n verwarde knoeiboel is. Ik voelde me zowel geraakt als boos, een verwarrende toestand net als de voorstelling.Trouwens, de gevestigde critici vonden het ook een knoeiboel, en de reactie van de artistieke leiding van het National, Nicholas Hytner - die tot enige discussie heeft geleid - was dat ze allemaal ‘dead, white, males’ zijn (té conservatief dus). Ik vind z’n reactie jammer: misschien zijn ze wel ‘dode, blanke mannen’ maar met betrekking tot deze voorstelling is hun kritiek ‘dead right’ (terecht). Om ze eindelijk een keer wakker te schudden, hebben we misschien een lekkere, Nederlandse voorstelling in Engeland nodig. Nou, die gratis toneeltekst. Mensen die mij kennen, weten dat ik me als ‘culturele bemiddelaar’ wil opstellen. Dat zou door buitenlandse toneelteksten en gezelschapen naar Engeland te brengen, maar zo onder de indruk van ‘Silver Birch House’ ben ik dat ik dit toneelstuk in Nederland opgevoerd zou willen zien. Dus, als je toevallig onderdeel van een gezelschap uitmaakt of op een andere manier in staat bent om deze tekst te promoten, stuur dan je adres naar mij toe (zie mijn profiel voor adres) en ik zal de tekst op eigen rekening naar jou terugsturen. Enige voorwaarde is dat je hem later weer terugstuurt opdat ik hem eventueel aan anderen kan doorgeven. Ik ga ervan uit dat je woonachtig in Nederland (of België) bent en geen Verweggistan.(Foto: Peter Polycarpou als Haydar in ‘Silver Birch House’, Arcola Theatre)’Silver Birch House’geschreven door Leyla Nazli, regie Mehmet Ergen. Het Arcola Theatre: http://www.arcolatheatre.com/index.php ‘Rafta, Rafta’ door Ayub Khan-Din, regie Nicholas Hytner. Het Royal National Theatre t/m 8 september 2007: http://www.nationaltheatre.org.uk/?lid=23045&dspl=dates (met filmpjes). Standby-kaarten vaak beschikbaar. Beste plekken met korting van ‘tkts’, Leicester Sq. In allebei gevallen, heb je meer kans op het begin van de week.’A Matter of Life and Death’, Kneehigh/Emma Rice, naar de Powell & Pressburger film (1946) van dezelfde naam. Het Royal National Theatre t/m 21 juni 2007: http://www.nationaltheatre.org.uk/?lid=23045&dspl=dates (met filmpje). Standby-kaarten vaak beschikbaar. Beste plekken met korting van ‘tkts’, Leicester Sq. In allebei gevallen, heb je meer kans op het begin van de week. Nadere informatie over Kneehigh/Emma Rice: http://www.kneehigh.co.uk/index.html

'Equus' door Peter ('Amadeus') Shaffer als sterrenvoertuig

Terry — Tue, 29 May 2007 23:21:03 +0000

Alweer naar een West End voorstelling. Ik heb geen erfenis gekregen maar een vriendin is op bezoek en ik ben op de hoogte van bepaalde kortingen die beschikbaar zijn. Het was geen voorstelling van mijn lijst van ‘must-sees’ maar de vriendin wilde ‘Equus’ door Peter Shaffer zo nodig zien. Peter Shaffer, eens mijn lievelingstoneelschrijver nu misschien een beetje ouderwets, twee jaar geleden weer in Nederland bekend met de tournee van ‘Amadeus’ met Jeroen Krabbé als Salieri en Marc Marie Huijbregts als Mozart. Deze ‘Equus’ is weer een sterrenvoertuig waarvan het West End zo geliefd is, deze keer met Harry Potter. Nee, geen JPB maar dé Harry Potter, Daniel Radcliffe, en samen met Richard Griffiths (films: ‘Withnail & I’, ‘Ghandi’, etc, etc) en Jenny Agutter (films: ‘The Railway Children’, ‘An American Werewolf in London’, etc, etc).Nadat hij op een nacht de ogen van een aantal paarden heeft uitgestoken, wordt de gestoorde jongeman Alan Strang (Radcliffe) naar de psychiater Martin Dysart (Griffiths) verwezen. Langzamerhand komt de psychiater achter de reden waarom Strang zo heeft gehandeld. Tegelijkertijd worstelt hij ook met zijn eigen demonen, of beter gezegd, gebrek aan demonen: hij moet de hartstocht van de jongeman verwijderen om hem weer normaal te laten worden, terwijl het precies die hartstocht is die hij in zijn eigen leven mist.Deze laatste is geenszins een tegenwicht voor de dramatische herinneringen van de jongeman, wat voor mij een fout in het stuk is. Als ik me goed herinner hebben ze in de film versie met Richard Burton (psychiater) en Colin Firth (jongeman) gekozen om de problemen van de psychiater helemaal te laten zakken. In allebei de film versie en deze voorstelling wordt het stuk gedreven naar de zoektocht naar de oorzaken van de daden van de jongeman en de problemen van de psychiater terwijl ze verwant zijn en zelfs elkaars’ tegenwicht vormen.Die zoektocht is vrij cerebraal, hoewel fascinerend, en ik vroeg me af of het stuk ook een monoloog of een hoorspel kon zijn. Mijn metgezel dacht dat de spelers wel iets aan het stuk toevoegden maar voor mij was de taak van de spelers in deze voorstelling ‘hun woorden te herinneren en niet over de meubelen te struikelen’ (advies van Noel Coward aan een jonge Lawrence Olivier). Eigenlijk begon ik me af te vragen of dat niet altijd in een voorstelling zo is, en of als er ‘sterren’ meespelen, er van een ander soort illusie sprake is. Iets van het publiek en het publiciteitsapparaat, en niets van de speler zelf. Maar zo’n cerebrale voorstelling - zo had mijn metgezel het genoemd - is niet typisch Brits. Het spel van Anthony Sher o.a. in ‘Kean’ (auteur door Jean-Paul Sartre) twee dagen later in het Apollo Theatre langs de weg was meer van wat het Britse publiek wil; spel dat aangepast is aan de grote zaal en dat het publiek de hele avond geboeid houdt (jammer dat het stuk zelf minder was). Toevallig heeft de regisseuse van ‘Equus’, Thea Sharrock, een tijdje gewerkt bij het Gate Theater dat zich op buitenlands theater richt. Een cerebrale voorstelling heeft voor en nadelen. Ik geniet van het opweken van mijn emoties in theater, daar gaat theater om, en het intellectuele theater is voor mij een beetje van een vreemde afwijking. In de film versie van ‘Equus’ kun je echt genieten van je woede van de stomheid van de ouders, de hypocrisie van de vader en de religiositeit van de moeder (en de heldenrol van Richard Burton) maar in deze voorstelling is er meer ruimte voor begrip voor de ouders. De verwarring waarin de jonge verkeert, berust meer op toevalligheden dan kwaadheid. Een voorstelling zonder passie dus, precies waarover de psychiater in het stuk zich ergert. Nog een nadeel is dat hoe overtuigend en bevredigend dan ook de verklaring van de acties van de jonge zijn in intellectuele zin, is het betoog en gebruik van de psychologie bepaald ouderwets. Wij lezen nu het tijdschrift ‘Psychologie’, wij kunnen allemaal onze problemen in pseudo-psychiatrische termen noemen, en dus de onwetendheid van de ouders en zelfs de jonge is moeilijk te begrijpen. Toch is religiositeit en afzondering van de wereld (er is geen tv in het huis van de jonge) soms een thema in Nederland, getuige de film ‘De uitverkorene’ met Pierre Bokma die net in de prijzen is gevallen. Onlangs is vermeld dat kinderen van streng gelovige gezinnen eerder in de kinderzorg komen dus misschien is dit stuk toch iets voor Nederland. [Net voordat iemand het zegt, ben ik wel bewust van het onderzoek waarin blijkt dat Nederland de gelukkigste kinderen ter wereld heeft, en Engeland de ongelukkigsten]. Hoewel Griffiths vaker het woord heeft - hij is bijna zijn eigen koor in Oude Griekse zin (ook toepasselijk voor de Griekse referenties in dit stuk) - is er een vrij gebalanceerde spel, dat weer eens de cerebrale indruk van de voorstelling ondersteunt: er is geen iemand waarmee het publiek bijzonder identificeert. Misschien was dit ook een praktische overweging: ze wilden niet zoveel aan de jonge Daniel Radcliffe toevertrouwen zonder zijn toverstok. Hij was toch in de rol verdienstelijk en zijn naakte, gespierde lichaam was misschien een extra voor de meisjes die ongetwijfeld naar de voorstelling alleen voor hem zijn gekomen. Het naakte lichaam van de jonge vrouw in het stuk was misschien een extra voor de mannen in de zaal, hoewel voor de fans van Jenny Agutter moeten we naar een oude video van ‘An American Werewolf in London’ reiken voor een glimp van haar vlees.Ik zei eerder dat Shaffer één van mijn lievelingstoneelschrijvers was, en deze voorstelling was de gelegenheid om te herinneren dat ik zoveel van schrijvers zoals Shaffer over het leven heb geleerd. Zo dacht ik toen. Nu heb ik het idee dat theatermakers bezig zijn om een beetje verzonnen ‘inhoud’ te gebruiken om de ‘vorm’ in te vullen. Of dat ‘inhoud’ of de werkelijkheid, of grote inzichten, of grote onrecht worden alleen maar uitgebuit om een toneelstuk te maken. In ieder geval, is de inhoud slechts de mening van een mens die misschien toevallig een goede theatermaker is, zonder verder betekenis. Wanneer ben ik zo cynisch geworden?Een aspect van deze voorstelling waarvan ik wel onder de indruk was, was het decor. In het begin lijkt het toneel een tempel op Mycenae, waar de psychiater droomt dat hij kinderen moet opofferen. Maar met een verandering in verlichting worden de zuilen ineens houten stallen. En dan de paarden! Ik had me afgevraagd hoe ze de paarden op het toneel zouden weergeven zonder het belachelijk te maken maar daar was er een bijzondere en overtuigende oplossing voor. Van de stallen verschenen mannelijke dansers gekleed helemaal in bruin maar op metalen, goud gekleurde kooien van hoeven, die de klak, klak van hoeven ook op het toneel weergeeft en de mannen lengte. Op de hoefden van de dansers, paarden hoefden, weer gemaakt uit goud gekleurde kooien. Met hun training kunnen de dansers de bewegingen van paarden reproduceren en zelfs als de jonge op de schouders van iemand moet zijn om het rijden van een paard na te bootsen, was het helemaal geloofwaardig. Geen ontwerp heeft mij zo onder de indruk gebracht sinds ik als tiener naar de Royal Shakespeare Company ging.Nog iets. Toen ik ging mijn kaartjes van het theater ophalen, was er een Amerikaanse jonge met zijn moeder voor ons in de rij. Hij was misschien geen twaalf jaar oud en hij begon een serie van goed geïnformeerde vragen aan de mevrouw achter de balie te richten over de voorstelling. Ze hadden kaartjes achterop het toneel gekocht en hij vroeg, “Word ik daar wel in acht in genomen? [“Will they have regard for me?”] - wat een bijzonder formulering van een vraag is voor wie dan ook, ongeacht of je 12 bent. Hij vroeg ook naar de mogelijkheden om autograven te vragen natuurlijk en hij werd naar de stage door gewezen. ‘Equus’, door Peter Shaffer, Gielgud Theater (nog een van die prachtige theaters van 1900 zoiets): http://www.equustheplay.com/ Beste kaartjes, normaal ₤49.50 [€70!!!] beschikbaar als je +44(0)870 950 0902 belt en ‘www.hitthetheatre.co.uk Equus Offer’ citeert. Anders is er altijd het ‘tkts’ kiosk in Leicester Square of http://www.officiallondontheatre.co.uk/tkts/today op dezelfde dag.Afhankelijk van het theater is het mogelijk om een student korting te krijgen maar vaak moet je op het theater zelf op een gegeven tijd net voor de voorstelling zijn.Je hebt meer kans op kaartjes met korting als je ze voor een maandag of dinsdag bestel, en zelfs dan worden de zalen vol.Interval drankjes Ik heb het in Nederland nooit eens meegemaakt maar in Engeland is het vrij normaal om je drankjes voor de pauze al van tevoren te bestellen. Dit is raadzaam zelfs als de zaal niet vol is. Normaal gesproken staat de bestelling klaar voor je in een plek in de bar waar je hoeft in geen rij te staan.

Grappig, maar wel duur

Terry — Thu, 17 May 2007 20:26:30 +0000

Naar het West End gewaagd. Maar met studentkorting natuurlijk. Stand-bytickets alleen beschikbaar één uur van tevoren. En voor een stand-by moet ik op een maandagavond daar naartoe om zeker van een kaart te zijn - de critici zijn over deze voorstelling lovend.’Boeing, Boeing’ is een farce, waarin de Engelsen heel goed in zijn (geen commentaar aub) maar deze keer geschreven door een Fransman, Marc Camoletti.De Hems, een Nederlandse pub in ChinatownNa het kopen van mijn kaart, ₤20 (bijna €30!) mét korting - anders had ik ₤45 (€67!!!) betaald (in 2006 in de West End is over ₤400 miljoen (€584.392.229,75) in kaarten verkocht) - loop ik terug over Leicester Square en vijf minuten naar De Hems om het uur door te brengen. De Hems is de Nederlandse pub, verwarrend genoeg in Chinatown, waar soms de Nederlandse gemeenschap in Londen zich bevindt. Ik koop een jonge jenever (₤2.75/ €4) en een koffie (₤1.50/ €2,20) en ik lees mijn ‘Private Eye’ - ook een onontbeerlijk onderdeel van de Britse samenleving maar met niets met theater te maken. Gewend aan gezond eten (Britse ironie) heb ik al een vege pasty (soort patie) á ₤2.75 (€4) op en een stuk pizza ₤1.50 (€2,20 - redelijk goedkoop, vind ik). Terug naar het theater, het Comedy Theatre op Panton Street. Veel gepoetst koper en hout, gebouwd in 1881. En een lange rij gepoetste mensen, sommigen ook in 1881 gebouwd. Ik bestel een jus (₤1.50?/ €2,20). Trouwens in de taalles ben ik ‘sinaasappelsap’ geleerd maar dat hoor ik nooit in Nederland).Het West End is niet ineens open voor Europees theater geworden, ‘Boeing, Boeing’ is eigenlijk nog een revival (ze doen niet aan nieuwe stukken) uit de zestig jaren toen het voor zeven jaar speelde. Vermoedelijk is het toen naar Engeland gekomen omdat het in Frankrijk zo’n succes was.Het verhaalOmdat ik te lui ben, vertaal ik die samenvatting van de producenten: ‘Bernard, een succesvolle architect woonachtig in Parijs, denkt dat hij zijn drie verloofden, stewardessen, gemakkelijk aankan. Het is slechts een kwestie van roosters en een betrouwbare, lankmoedig huishoudster die met tegenzin de rol van romantisch luchtverkeer controleur heeft. Als oude schoolvriend Robert aankomt, verheugt Bernard zich op de gelegenheid om zijn naïeve bezoeker zijn eerste klasse operatie in werking te laten zien. Helaas, helaas, dienstregelingen veranderen, vluchten krijgen vertragingen en een nieuwe turbocharge Boeing wordt in dienst gebracht: chaos volgt in deze hysterische werveling van herrie en koppelen’ - of misschien was het toch beter in het Engels…Geen vernieuwing - wat wil je nu?Vanaf het begin is het duidelijk dat ondanks de Franse schrijver is dit door en door een Britse voorstelling. Het publiek weet zijn signaalwoorden perfect en lacht op alle de aangegeven plekken [‘Audiences know what to expect, an that is all that they are prepared to believe in’, ‘Rozencrantz & Guildenstern are Dead’, Tom Stoppard]. En dat is precies het probleem in het begin voor mij, ik zie dat de bedoeling is dat ik op een gegeven moment zou moeten lachen, maar het komt niet. Misschien komt het omdat ik de laatste dagen bezig ben om mooie samenvattingen van Nederlandse toneelstukken voor producenten te maken…Maar wat mooi aan zo’n voorstelling is, is dat je dagenlang niet hoeft na te denken waarover het gaat. Het heeft geen pretenties dan grappig te zijn. Zelfs als een Britse comedy satirisch is, is dat alleen om grappig te zijn en niet om een boodschap door te geven (uiteindelijk de zwakte van veel Brits theater: heel goed in vermaak, maar weinig meer). Niet dat ‘Boeing, Boeing’ satirisch is, het is tenslotte in ‘61 geschreven.Heel BritsEn het spelen is ook misschien heel Brits: overdreven dus. Als je denkt aan de speelstijl in de BBC comedie ‘Allo, Allo’ (wat ik HAAT) dan weet je waarover ik het heb. Eigenlijk is ‘Allo, Allo’ vrij toepasselijk omdat wij hier ook met nationale types te maken hebben. De stewardessen zijn een Amerikaanse, Italiaanse en Duitse. Eigenlijk met de Duitse begon ik te denken dat de Engelsen nog niet vanaf de Gestapo types en grapjes over de oorlog zijn maar uiteindelijk moet ik toch toegeven dat hoe grotesk dan ook ze heel grappig is. Robert voelt zich gedwongen haar zijn identiteitsbewijs en paspoort te laten zien als ze alleen maar vraagt wie hij is. Ze deed mij ook denken aan een paar Duitse kennissen van mij…SterrenvoertuigDe voorstelling is ook een voorbeeld van iets wat vaak voorkomt in het West End en Broadway, en waarvan ook Nederland niet immuun voor is: de voorstelling als stervoertuig. Mark Rylance, tot voor kort artistiek leiding van het Globe Theater, speelt de lomperd uit het platteland in de stad op bezoek. Roger Allam heb je waarschijnlijk in veel BBC tv drama’s gezien zonder het te merken. Speelt ook in veel hoorspel. De stewardessen zijn minder bekend maar Patrica Hodge, beter bekend als een femme fatale van tv en toneel, is onherkenbaar en uitstekend als de misbruikte huishoudster. Wisselen van sterrenHodge is ook een voorbeeld van een ander gewoonte in het West End, het ruilen van de sterspelers na zoveel weken met andere sterspelers. Net afgelopen week speelde Frances de la Tour (heel jammer dat ik haar heb gemist). Waarschijnlijk doen producenten zoiets in de hoop dat het publiek nog een keer wil komen. Of misschien hebben sterspelers het té druk (of worden té goed betaald) om zich aan een voorstelling voor té lang te verbinden.In het begin van het stuk vond ik het optreden van Rylance té geremd, net als het personage. Misschien is dat mijn probleem met Rylances optredens, hij speelt té werkelijk: als de personage saai is, moet het publiek juist van het weergave van saaiheid genieten, niet het echt saai vinden. Voor net té lang speelt Rylance aan de rand tussen weergave en echt vervelend. Maar als de omstandigheden in het stuk gekke worden, ontwikkelt Rylances personage zich om die uitdagingen aan te gaan en dat ik moet ik toekennen. Maar als je Mark Rylance in iets heel goeds wil zien, dan moet je naar een oud BBC drama van misschien twintig jaar geleden kijken: ‘The Grass Arena’ na het gelijkgenaamde boek over een alcoholistische zwerver die een schaakkampioen wordt, waar hij echt realistisch moest doen. Het boek zelf is ook de moeite waard.Weer Brits acterenTerzijde: ik heb de laatset tijd gemerkt dat ik bijna een stamlijn van gesticulaties en lichaamstaal bij spelers zie als ze zo aantrekkelijk mogelijk voor het publiek trakteren te zijn. Ik en het Britse publiek vinden dat helemaal niet zo erg, wij willen dat onze spelers zo aantrekkelijk mogelijk doen dan werkelijk. In een of ander schelmenroman van ongeveer twee honderd vijftig jaar geleden (‘Tom Jones’ van Henry Fielding, denk ik) klaagt een huisknecht over het optreden van Garrick (ook weer niet zeker) als Hamlet, dat zijn reactie op de verschijning van de geest van zijn dood vader was net alsof een echte iemand een spook had gezien. Heel slecht zonder alle de ‘dramatische’ gesticulaties en geluiden dus. Het was ironisch bedoeld maar toch. Dus een deel van mijn analyse van een voorstelling is: Oh, hij gebruikt zijn stem een beetje als die, hij doet dat net zoals die, hij ziet er een beetje op dinges uit, of eerder, waar heb ik dat trucje, gesticulatie, wat dan ook, ergens anders gezien? Dus het publiek was meer dan gelukkige met de voorstelling, en ik moet toegeven dat ik ook hard gelachen heb maar dan was het de tijd om naar huis te gaan. Ik heb een programma gekocht (₤3/ €4,40) en de verplichte zwerver vermeden en dan weer naar De Hems op weg naar huis. GeldGeef geen geld aan de zwervers! Hoewel het straks duidelijk zal worden hoeveel ik aan deze avond uitgegeven heb, en Engeland weinig aan sociale voorzieningen doet, kunnen zwervers nog altijd hun uitkering zonder vaste verblijfplaats krijgen (in tegenstelling met Nederland) en er is meer dan genoeg opvangplaats. In De Hems klets ik met de Nederlandse kelnerin die mij meteen als een student van UCL herkent (welke andere Engelsen spreken Nederlands?) en waar ik nog een jenever (₤2,75/ €4) drink, ondanks de dubbele whisky (₤6.60/ €9, 65) dat ik tijdens de pauze in de voorstelling had besteld. Ik wil nadrukkelijk zeggen, en mijn vrienden en kennissen kunnen dit getuigen, dat ik normaal gesprken niet zoveel drink, maar de tentamens zijn net afgelopen en ik ben nu met vakantie.Maar hoeveel heeft deze avond mij gekost? Even kijken… €52,65!!! En met korting! Goed dat ik geen satay of bitterballen in De Hems heb gekocht. En ik denk dat ik geen geld voor zwervers heb! Hoewel ‘Allo, Allo’ niet naar mijn smaak is, heb ik alleen maar bewondering voor hoe de vertaler in de ondertiteling de problemen van de grapjes heeft opgelost.’Boeing-Boeing’ door Marc Camoletti, verwerkt door Beverley Cross, Comedy Theatre. Reserveren mogelijk tot 20 oktober 2007 (http://www.theambassadors.com/comedy/spp3483.html).Ook goedkoop kaartjes van ‘tkts’, Leicester Square: http://www.officiallondontheatre.co.uk/tktsDe Hems, Nederlandse pub, 11 Macclesfield Street, Soho. Vrij duur maar als je je bitterballen en kroket mis, moet je hier naartoe: http://www.beerintheevening.com/pubs/s/74/745/DeHems/Soho

Homo zijn in theater in Londen

Terry — Wed, 09 May 2007 17:51:43 +0000

Het bespreken of een of andere kennis of collega wel of niet homo is, is een bezigheid waarmee mijn moeder en mijn tantes veel tijd kunnen doorbrengen. Als wordt vastgesteld dat een bepaalde lekkere man homo is dan roepen ze ‘What a waste!’ (‘Zonde!’) in koor. Veel andere Engelsen kunnen zich ook met zo’n onderwerp bezighouden. De afgelopen week was ophef over Lord Brown die zijn positie als topman bij BP moest opgeven wegens onthullingen over zijn privé leven; volgens ‘The Independent’ is ‘homofobie’ in het financiële hart van Londen de norm, en net vandaag heb ik in een artikel in ‘The Guardian’ gelezen over de schrijfster Charlotte Mendelsen: ‘Ik ben de nachtmerrie van iedere moeder […] ze denkt dat ze een aardige hetero dochter heeft en dan ineens is het “God in de hemel!”Dan is er afgelopen zaterdag in ‘The Independent’, ook geen boulevardblad, ‘The Pink List: Britain’s top 101 gay men & women’. Het is niet verbazingwekkend dat veel van de homo mannen en vrouwen daar genoteerd veel met theater te maken hebben - daar was ik ‘gewaarschuwd’ voor toen ik als jongen in het theater wilde.Als ik die mensen noem dan is het geen verlenging van een obsessieve nieuwsgierigheid maar eerder om een constatering te onderbouwen. Maar ja, ik heb toch al de lijst van tevoren gelezen dus misschien is er niet zoveel verschil tussen mij en mijn moeder. Maar ik weet inmiddels ook waar ik op geen ‘casting coach’ meer hoef te wachten (Oh, jee, Fiona Shaw! Zonde!).De constatering: ik heb al eerder gemerkt dat bijna alle de Britse theatermakers die vrouw zijn ook iets met Europees theater hebben. Nu blijkt dat degenen die homo zijn ook iets met Europees theater hebben en/of vernieuwend zijn. Dominic Cooke, artistiek leiding van het Royal Court Theater; Michael Grandage, Donmaar Warehouse; Deborah Warner, regisseur; en bovenop Nicholas Hytner, artistiek leiding, National Theatre, onder heel veel anderen. Waarom zou dat zijn?Onlangs was ik in gesprek met de decaan van mijn faculteit, Jane Fenoulhet (die overigens zulk mooi Nederlands spreekt) over canonformatie en ‘gatekeepers’ in de kunsten. Dat vrouwen en homo’s te maken hebben met vernieuwing en buitenlandstheater is voor haar geen verrassing. Engeland is nog steeds hiërarchisch. De mensen bovenop, zelfs in theater, zijn blanke, hetero mannen. Het is dus geen verassing dat alle dingen die de hiërarchie bedreigen - vernieuwing, vrouw zijn, buitenlands zijn, homo zijn - samenkomen. Wij zijn niet verder gekomen, wij hebben niet besproken hoe dit proces precies zou werken, wij waren toch bezig een literatuurtentamen voor te bereiden, maar misschien als men dingen een klein beetje anders bekijkt dan zijn alle andere vormen van anders zijn, inclusief vernieuwing, niet zo ver weg. Misschien is er een dynamische synergie als die vormen van anders zijn samenkomen.Of het kan nog eenvoudiger zijn. Theater als homo ghetto. Het lijst dan de top 101 homo’s is gedomineerd door mensen in entertainment. Engeland heeft nog net een beetje verder te gaan met de emancipatie, lijkt het. Zo’n nadruk op ‘anders zijn’ is ook voor een Nederlander misschien niet te begrijpen, en net als onsmakelijk als het Engelse obsessie met ‘klasse’. Maar ik wil je niet ontmoedigen over Engeland, mannen kunnen in Londen nog (oké, niet overal maar wel in Soho) hand in hand over straat lopen, wat niet altijd het geval in Amsterdam is.Is deze tolerantie misschien gerelateerd aan het feit dat de Engelsen altijd beleefd blijven, wat ze dan ook mogen denken…?(Foto is van ‘Menopausal Gentleman’, solo performance in het BAC 8 mei van Peggy Shaw, New York lesbische performer)

Wegwijs in Londen en Londens theater

Terry — Mon, 30 Apr 2007 23:13:48 +0000

Een beetje van een gids voor een eventuele bezoek aan de theaters in Londen:1. Hoe weet je wat er is te zien: Het probleem in Londen is dat er geen volledig lijst van voorstellingen is. Waarom heeft ten eerste te maken met geld, natuurlijk. Kranten en tijdschriften geven alleen meldingen van voorstellingen door waarin ze denken hun lezers geïnteresseerd zijn, of meldingen waarvoor de producenten hebben betaald. Ten tweede zijn er zoveel theaters in Londen dat het misschien onmogelijk zou zijn om op de hoogte van alles te blijven. Ik zou graag zoiets als een uitburo.nl hier zien maar in plaats daarvan zijn er twee goede websites: www.offwestend.com/index.php/listing/index/ lijkt een geweldige website voor alle niet-commercieel, alternatief, nieuw, klein theater te zijn. Men kan zoeken voor voorstellingen op een gegeven datum, van een gegeven schrijver, in een geven theater, enz. Niet alleen word informatie over de voorstellingen weergegeven maar er is een eenvoudig systeem van tekens voor ‘New writing’, ‘Comedy’, ‘Classic’, enz. Als je op ‘Book now’ klikt dan reserveer je niet meteen maar je krijgt reserveermogelijkheden en, net zo belangrijk, locatie en openbaarvervoer details.Een alternatief is de gratis krant ‘First Act’ die beschikbaar in een aantal van de niet commerciële theaters is. Niet alleen heeft het een uitgebreid lijst van voorstellingen maar de artikelen zijn ook heel interessant.Maar veel mensen willen heel graag naar een West End musical of voorstelling. Niets mis mee, als je het maar kan betalen. Het is niet zo’n probleem om informatie voor die voorstellingen te vinden maar een goed website is: http://www.officiallondontheatre.co.uk/shows 2. Hoe weet je wat de moeite waard is?Sommige Moosers weten al wat soort voorstelling wordt opgevoerd in welk theater, en vaak zijn er recensies op de websites van die theaters (of het theater zelf). Voor recensies zijn er een aantal bronnen, maar voor een goed overzicht van alles is er wekelijks het ‘Time-Out’ tijdschrift (dat ik zelfs in Schipol te koop heb gezien). Via het internet zijn er heel veel sites te bekijken van verschillende dagbladen maar die dagbladen worden verdeeld tussen kwaliteit en boulevard (met iets tussen in) en rechts of links. Voorafgegaan dat men alleen ‘kwaliteit’ willen is er ‘The Guardian’, ‘The Times’, ‘The Independent’ en ‘The Telegraph’. ‘The Guardian’ heeft de voorkeur van het heersende culturele bestel (waarschijnlijk omdat het links is) en de critici Michael Billington en Lyn Gardener dragen veel gewicht.Wat ook misschien interessant is, is naar de website van de krant van theater professionelen ‘The Stage’ te kijken: www.thestage.co.uk/reviews/ maar ook naar: www.britishtheatreguide.info/index.htm In ieder geval is het mijn ervaring dat Britse recensies oppervlakkiger dan Nederlandse recensies zijn, maar als je bezig bent om iets uit te kiezen dan misschien heb je alleen een beetje van een aanwijzing nodig om te weten wat je wilt zien. ‘Time Out’ heeft een ‘Top Ten’ van voorstellingen, en ‘The Guardian’ gebruikt sterren.Tip: Als je denkt dat iets goed zou zijn, dan boek het meteen. Ik heb gemerkt dat ik een beetje van een neus voor een goede voorstelling heb ontwikkeld - goed in de zin dat mensen de voorstelling willen zien - en het is mij te vaak overkomen dat een voorstelling helemaal uitverkocht net na of soms vóór de premier is (‘Elling’, Bush Theatre, ‘That Face’, Royal Court - poo!) 3. Goedkope kaartjesWaarschuwing: Er zijn een aantal websites en kiosken in Londen die je willen doen geloven dat ze je de aller-goedkoopste kaartjes kunnen verkopen. Misschien kunnen ze je wel een korting geven maar mijn advies is altijd direct contact met het theater op te nemen, en persoonlijk naar het theater te gaan als je de tijd hebt. De enige kiosk die echt en aller-goedkoopste kortingen geeft is ‘tkts booth’ in Leicester Square maar er is altijd een rij en je hebt alleen de keus van wat er die dag is. Wat er beschikbaar is wordt op beeldschermen getoond maar ook op internet: http://www.officiallondontheatre.co.uk/tkts/today Wat leuk aan Britse theaters is, is dat je korting krijgt als je bewijs hebt dat je student bent maar soms ook als je werkloos of ouder dan 60 jaar bent. Ik denk niet dat er problemen zou voorkomen voor studenten met een of andere buitenlandse studentkaart, maar misschien zou dat anders met werkloosheid/ ouderdom zijn. Je kunt maar vragen: ‘nee’ - sorry, ‘no’ - heb je al…Verder zijn er een aantal theaters die heel goedkope standplaatsen hebben, Old Vic, Donmaar Warehouse, Royal Court, bijvoorbeeld, en dan zijn er die theaters met ‘Pay What You Can’ avonden zoals het Arcola, het BAC, en het Gate. Die kaartjes moet je persoonlijk op halen op een gegeven tijd, of vroeg ‘s avonds of net voor de voorstelling, en vaak alleen één of twee per persoon.4. OpenbaarvervoerJe kunt per reis een kaartje kopen, of een dagkaart kopen, maar als je meer dan een paar dagen blijft dan kun je best een ‘Oyster’ (OV) kaart kopen. Je moet een formulier eerst invullen (beschikbaar op alle Tube/Underground* haltes) en in een rij staan bij het loket maar het zal je een hoop geld sparen. Het opladen van zo’n kaart is even wennen mar eigenlijk heel eenvoudig. Het is niet aan te raden je kaart op een drukke halte als Leicester Square of Tottenham Court Road te kopen of opladen.* Als je wilt klinken alsof je hier al jaren hebt gewoond dan zeg ‘Underground’ of ‘Tube’ in plaats van ‘metro’.5. AccommodatieMisschien moet ik dit niet doorgeven - als het populairder wordt dan wordt het vanzelfsprekend duurder - dus niet verklappen - maar tussen begin juni en eind september kun je een eigen kamer in studentenaccommodatie huren vanaf: ₤24 pppn. Alleen een kartoondoos in een ingang is goedkoper. Het academische jaar in Engeland is heel kort (ik ben 8 mei klaar) en dan is de accommodatie bijna leeg. Meer informatie zie: www.ucl.ac.uk/residences/ 6. Extra:AudioAls je meer wilt weten over het theaterlandschap in Londen is er een geweldige website met audio bestanden en transcripties van discussies en interviews met interessante Engelse theaterwezens. De site wordt regelmatig bijgehouden en is te beluisteren op: http://theatrevoice.com/. Nadeel is dat het helemaal in het Engels is - volgende keer moeten jullie alle de Zeeslagen winnen - maar het is misschien een oefening voor je verblijf in Londen. VacaturesAls je een baan in Londens theater wilt dan kun je best het wekelijks krant ‘The Stage’ kopen, beschikbaar van meeste krantenverkopers in het West End. Anders kun je abonneren op: www.thestage.co.uk/recruitment/ of kijken naar de websites van je lievelings theaters. Jullie man in Londen (behalve ik)Ben Hurkmans, voormalige directeur van het FAPK en thans culturele attaché hier op de Nederlandse ambassade, houdt een column bij in TM over zijn ervaringen in Londen. Ik heb geen abonnement op dit tijdschrift dus misschien kan Moose TM vragen of ze het column hier mogen plaatsen…?

'Exquisite Pain', Forced Entertainment, Soho Theatre

Terry — Wed, 25 Apr 2007 11:25:53 +0000

Nogmaals in het Soho Theatre maar deze keer voor Forced Entertainment met ‘Exquisite Pain’. Ik dacht dat het tijd was om te leren waarom er zoveel aandacht voor dit gezelschap is, hier en in het buitenland, terwijl mijn mede- Moosers geen voorstanders zijn (zie recensies).Deze voorstelling is een beetje anders dan wat ik over hun voorstelling in Nederland ‘The World in Pictures’ heb gelezen. Hier is het slechts een man en een vrouw die aan aparte tafeltjes zitten terwijl ze voorlezen. Boven ieder tafel een breedbeeld scherm die een beeld weergeeft van de scène waarover de twee het hebben. Het was misschien een interessante oefening voor een half uurtje, je ziet hoe een verhaal verandert als het over tijd wordt herhaalt, maar verder was ik het graag gespaard. Het beeld boven de vrouw verandert nooit als ze herhaaldelijk haar verslag voorleest van het eind van haar relatie. Zij was smoorverliefd op een man sinds ze een meisje was, hun eerste nacht samen is ze in een trouwjurk begonnen, na een jaar heeft ze een studiebeurs ontvangen om naar het buitenland te gaan. Afgesproken is dat na de zoveel maanden in het buitenland zij en de man elkaar weer zullen ontmoeten in een bepaalde kamer in een hotel in India. De man komt niet, de vrouw belt, hij heeft iemand anders gevonden.Misschien neem je het mij kwalijk dat ik je het verhaal vertel, maar de voorstelling is dat de vrouw dit verhaal herhaalt, over en over en over na. Gelukkig wordt elke herhaling minstens door verschillende verhalen van de man afgewisseld, maar binnen de kortste tijd begon ik te denken: ‘Get over it, woman!’ Door de schrale enscenering, het voorlezen van eenvoudige ‘verklaringen’ achter een tafel, worden we meer bewust van hoe een verhaal over tijd verandert, maar niet genoeg om een ontwikkeling in personage door te geven. De voorstelling is gebaseerd op een project van Sophie Calle, een Franse ‘conceptual artist’ die na een paar maanden weg op studiereis gedumpt werd door haar geliefde en een dagboek hield over haar lijden over de 100 dagen daarna. Ondertussen vroeg ze naar de verhalen van verlies van kennissen en vreemden. Elk verhaal in deze voorstelling wordt vergezeld met een mooie foto zonder personages die iets van elke scène weergeeft.Toch, als een docent ‘Art Administration’ aan Goldsmiths College London mij vandaag vertelde, je hebt die gezelschappen die misschien een voorstelling over verveling maken, een jonge, jonge, voel je die verveling dan ook. Hier had je een voorstelling over de pijn van verlies, maar hier ook, voelde ik de verveling.Ik zie de ‘conceptuele’ invloed maar misschien moet ik naar een andere voorstelling van Forced Entertainment om te leren waarom ze zoveel lof ontvangen. Voor een positieve recensie, van anders een ster onder de critici, Lyn Gardener, zie: http://arts.guardian.co.uk/critic/review/0,,1607531,00.html Forced Entertainment: www.forcedentertainment.com/?lid=54

Symposia, SPILL Festival of Performance

Terry — Tue, 17 Apr 2007 18:54:19 +0000

Ik ben pas aan het afkomen van twee dagen symposia over ‘Performance Art’. Verwerken ben ik nog niet aan toe. Ik voel alsof ik ‘mind expanding’ drugs heb gebruikt. Het was zeer ontroestend. Ik ben ook mijn notitieboek kwijt.Ik had geaarzeld om daar te gaan. Over tien dagen moet ik werkstukken, essays en opstellen aan de universiteit inleveren en dan komen er tentamens. Maar… maar… het is hier waar ik mijn carrière wil maken, in theater. Ik wil culturele bemiddelaar worden, ik wil weten hoe het zit met het ‘niet-conventionele’ theater in Londen, ik wil weten wie doet wat, en hoe, en wie in wat geïnteresseerd is, en waar ze het al te weinig geld vandaan halen. Wat er voor iets vernieuwend in Londen er is eigenlijk. En of ooit eens naar het buitenland gekeken wordt.Scheiding theater en ‘Live Performance’Alleen al van de publiciteitsmaterieel was ik bewust van een vreemde scheiding tussen ‘theater’ en ‘Live Performance’ - uiteindelijk moest dit leiden tot een zeer ontroestend gevoel bij mij. De symposia werden mij verkocht als theater maar eigenlijk waren de symposia meer over een soort beeldende kunst en mijn ontroest is eigenlijk de botsing tussen de Angelsaksische wereld en Europa. Gedomineerd door academici?De bedoeling van de eerste sessie was om te weten wat de invloeden aan de verschillende deelnemende gezelschappen waren. In plaats ervan hadden we een extreem academische discussie, maar toch van theatermakers, over hoe de invloeden en geschiedenis van zo’n kortstondigs gebeurtenis als ‘Live Performance’ zou moeten gedocumenteerd worden - belangrijk, natuurlijk, maar niet als aangekondigd, en teleurstellend voor iemand die eigenlijk vrij onbekend met het ‘alternatieve’ theaterstelsel in zijn eigen land is.Ik begon te vrezen dat Engels theater, buiten het ‘conventionele’ theater, theater zonder Actie Tomaat, gedomineerd door academici is. Deze theatermakers, of, om hun eigen woorden te gebruiken, kunstenaars, kunnen van eigen zeggen vaak geen geld met hun eigen werk verdienen, dus ze moeten les geven. Of misschien zijn ze wel academici, die onder de illusie lijden dat ze theatermakers zijn. Een producent in dit gezelschap, Simon Casson van Duckie, diens succes al bewezen is, zei dat hij bang was dat hij niet hoog begaafd genoeg was om in hun aanwezig te zijn. Maar als we zullen zien, commerciële succes betekent ‘vanzelfsprekend’ dat het werk niet goed is.Reactie publiek belangrijker stuk zelfSoms waren de discussie over de reacties van het publiek op hun stukken meer van betekenis dan de stukken zelf ooit konden zijn. Hier denk ik aan de twee jongens van Lone Twins die geblinddoekt, in cowboykleding, zonder uitleg en zonder muziek, en onaangekondigd, overal gaan lijndansen - maar altijd voor 12 uur in één keer. Eigenlijk wat wel leuk in dit soort kunstuiting is, is de ontdekking die kunstenaars/theatermakers konden maken door te onderzoeken, door te experimenteren, om te zien hoe het publiek reageert. In dit geval begint het publiek spontaan de bewegingen van de dans na te doen, ze leren de passen, doen mee, en zorgen dat de dansers ongestoord kunnen doordansen. WerkwijzenWat wel inspirerend tijdens de bijeenkomsten was, was over de werkwijzen van kunstenaars/theatermakers te horen, zoals Leslie Hill van Company Curious, die met prostituees en asielzoekers heeft gewerkt in een manier die mij sterk aan wijktheater deed denken, kunstenaars die op een gegeven moment het persoonlijke, of hun omgeving, of iets uit het nieuws gebruiken en verkennen om theater te maken (maar dat is niets bijzonders,hoor ik je denken). ‘Site specific’ voorstellingen (soort locatievoorstellingen) omdat Robert Pacitti nerveus wordt met het confronteren van een publiek met iets buiten context (precies het gebied dat ik wil verkennen - hoe reageert een Brits publiek op een Nederlands stuk, een Spaans publiek op hetzelfde stuk, enz). ‘Uw stukken zijn zo Brits’, zeiden ze in Europa. Nu brengt hij geen voorstellingen als hij op tournee gaat maar z’n gezelschap maakt een voorstelling in de plek dat het bezoekt. Phelim McDermott, regisseur, die het feit dat werknemers net werkloos waren gemaakt bij het English National Opera in zijn voorstelling voor hetzelfde organisatie wilde gebruiken. KloofTijdens deze bijeenkomst groeide in mij het besef dat deze scheiding tussen ‘theater’ en ‘Live Performance’ in het Angelsaksisch wereld een daadwerkelijk kloof is, tussen een zeer bepaald soort theater en kunst, en een groot leegte tussen in. In plaats van programmeurs was er sprake van curators; in plaats van theatermakers, ‘kunstenaars’. En Angelsaksisch in de zin dat er ook veel Amerikanen aanwezig waren. Wat hier voor internationaal moet voorstellen, neem ik aan. ElitairDe elitaire houding was verder gevestigd door de negatieve reactie tegen één spreker, Kareen Johnstone, die zeer betrokken was bij het raadplegen van haar publiek over het maken en aanbod van theater. Zij gaf, voor mij, een inspirerende uitleg van haar manier van werken, hoe ze zich bezig houdt om het publiek na een voorstelling te vragen wat ze van voorstellingen vinden, en als ze niet naar een voorstelling komen, om ze zelfs op te bellen om te vragen waarom ze zijn niet gekomen. Maar dit is echt ‘not done’. Als iets populairs is, kan het niet anders dan slecht zijn. En wat doet het toe, wat het publiek denkt? Als iemand van een of ander kunstenaar citeerde, ‘Fuck the public’. Het publiek voor de symposia was op die dag merkbaar zwijgzaam. Ik denk dat veel, die voor iets over ‘theater’ kwamen, geen idee had waarover veel van de discussies gingen. Die waren wel geneukt misschien.Hoezo internationaal?Ander dan de Amerikanen en mensen uit onbepaalde landen in het publiek, was er een paar Duitsers. Dat was het als het een Europese aanwezigheid betreft. Als er discussie van een Europese invloed was, was het alleen over het feit dat een paar mensen net in België waren geweest. Oh, ja, en Brecht, Grotowski, en Artaud waren eens genoemd. Er was een aantal keer het vraag om culturele makkelaars op zoek in heel Europa te gaan voor wat gaande in het buitenland is, en niet alleen voor incidentele festivals, maar niemand gingen daar verder in. Behalve ik.Later tijdens de open sessies moest ik dit hardop zeggen dat mijn indruk van Nederland en België was dat er daar gewoon theater was. Verschillend soort theater maar toch ‘allemaal theater’. De organisatoren schoten meteen in de verdediging en zei dat dat niet hun keus was maar ontstond door geschiedenis, het onvermogen van de subsidieverstrekkers hun werk als theater te herkennen. Ik bedoelde geen kritiek, ik wilde alleen weten hoe zo’n scheiding is ontstaan die betekent dat alles dat niet helemaal aan een tekst draait, gemarginaliseerd wordt. Ik ben echter tot de conclusie later gekomen dat de ‘kunstenaars/theatermaker’ - eigenlijk geen theatermakers omdat het ze geen reet scheelt wat het publiek denkt/reageert - bezig in nog een andere vorm van het Britse klassesysteem zijn, ze marginaliseren zichzelf. Ze willen graag uitgezonderd zijn. Handig eigenlijk. Als het publiek mijn werk niet goed vindt, is het alleen omdat het publiek niet goed genoeg is. Het feit dat ze vaak de projecties niet opgang konden krijgen en dat het festival website niet werkt was ook misschien ‘live performance’. Het Spill Festival of Live Performance t/m 22 april, www.spillfestival.com

'Tom Fool' ('Mensch Meier') door Franz Xaver Kroetz, Citizens Theatre, Schotland op tournee,

Terry — Tue, 10 Apr 2007 19:28:37 +0000

Schots culturele beleid, toneelstukken in vertaling, bezuinigingen, en een beetje van een recensie.Het lijkt alsof de meeste voorstellingen van vertaalde, oorspronkelijke buitenlandse toneelstukken door Schotse gezelschapen zijn gemaakt. Binnenkort brengt het National Theatre of Scotland met het Vlaamse gezelschap Victoria ‘Aalst’ naar Londen, en gisteravond was in het Bush Theater de Engelse (Schotse?) vertaling van ‘Mensch Meier’ van Duits schrijver Franz Xaver Kroetz opgevoerd. Bovendien lijkt alsof de meeste theaters die iets doen aan buitenlands toneel, een vrouwelijke leiding hebben (zie beneden). Waarom weet ik niet maar misschien is het ondergraven van een bestaand stelsel niet weggelegd voor mannen…Eigenlijk zou ik moeten naar geen vertalingen gaan als ik Brits theater wil recenseren, tot voor kort is internationaal theater (dwz oorspronkelijk niet Engelstalig) hier vrij marginaal geweest. Maar ik ben bezig met mijn eigen vertalingen en ik wil zien hoe andere vertalers met de nodige problemen omgaan. Toneelstukken in vertalingDe kern van die problemen is namelijk of je het toneelstuk in het land van herkomst laat afspelen, of laat je het naar het Verenigd Koninkrijk verhuizen? Is de Britse theaterbezoeker xenofobisch of is hun gemiddelde opleidingsniveau zo dat je niet neerbuigend hoeft te doen? Zijn ze bang voor het buitenlands of is de theaterbezoeker juist iemand die in het buitenland geïnteresseerd is? Je kunt in ieder geval geen voetnotities aan een voorstelling plakken, maar je kunt misschien de tekst manipuleren. In het geval van de vertaling waarmee ik bezig ben, blijft Albert Heijn ‘Albert Heijn’, of wordt het ‘supermarket’ of ‘Sainsburys’? Eten de jongens ‘amandelenbrood and Coca Cola’, ‘almondcake and Coca Cola’, ‘Dutch cake and Coca Cola’, of ‘cheese on toast with Coca Cola’ of zelfs ‘pizza and Coca Cola’? (Als je iets van vertaaltheorie wilt weten worden de graden van veranderingen soms beschreven (in het Engels) als: 1 Borrowing [word not translated] 2 Calque [lexical: – new expression respecting target language syntactic structure - and structural: - respecting target language semantic meaning] 3 Literal [reversible] 4 Transposition [obligatory & optional: base and transposed expressions do not necessarily have same value 5 Modulation [obligatory or optional but unique solution & perfect correspondence] 6 Equivalance 7 Adaption. Maar maak je hier geen zorgen, alleen docenten die zelf geen vertalingen maken proberen deze termen te hanteren).Het stuk van Kroetz is al van te voren als ‘Tom Fool’ in het Engels genoemd, wat voor een Engels vertaler al een beetje twijfelachtig klinkt, maar misschien niet voor een Schot. Als Schotland zich met meer zelf vertrouw zou manifesteren dan misschien worden de taal verschillen net zo groot als die tussen Vlaanderen en Nederland. Schots cultuurbeleidAllang is Schotland een beetje apart geweest (‘Een beetje?!’ zou een Schot zeggen). Al vijftig jaar is er het Edinburgh International Festival én het Fringe Festival (ze zijn twee aparte dingen). Nu hebben ze hun eigen regering en ze voren een eigen cultuurbeleid. Ik kan maar alleen voorstellen dat hun cultuurbeleid meer verlicht is dan het Engelse, vooral als ze meer bezig met internationaal werk zijn. Ook is het merkwaardig dat de gezelschappen die bezig met internationaal werk, zoals het Citizens Theatre, al meer dan veertig of vijftig jaar gevestigd zijn terwijl de Engelse gezelschappen elk jaar nerveus bezien of ze het volgende jaar wel financieel kunnen blijven draaien* * Nu dat het Olympische Spelen 2012 de begroting zo overschreden is - ze waren vergeten btw in rekening te brengen - doh! - worden Londense gezelschappen nog onzekerder. Ik heb altijd gelachen als jullie in Nederland het over bezuinigingen hebben en nu hebben we het weer: de begroting voor kunst en cultuur wordt met 35% gesneden (ik heb geen punt weggelaten, het is wel vijfendertig procent). Voor de andere Schotse producenten die bezig zijn met internationale toneelstukken, heb je het Traverse Theatre (al 44 jaar oud en uitsluitend in het Schots vertaald) en Grid Iron (maar de artistieke leiding, Ben Harrison, is met een Nederlandse getrouwd en is soms op het MUZ Theater te werk gesteld, dus hij heeft een voorsprong).Dan is er nog de vraag wat het vertalen van een toneelstuk betreft: hoever ga je in het aanpassen van een stuk aan het nieuwe publiek? Als je heel veel veranderingen inbrengt dan moet je je afvragen waarom voor dat toneelstuk aanvankelijk gekozen is. Het feit dat Brecht nooit echt succesvol in Amerika is geweest, is misschien te wijten aan het feit dat het ging om een poging om schmaltzy musicals van zijn toneelstukken te maken, precies waar hij zich verzette.’Tom Fool’ (‘Mensch Meier’)Als ik me afvraag waarom voor ‘Tom Fool’ was gekozen dan is dat niet te zeggen dat het geen geweldige voorstelling was. Het is perfect voor zo’n klein speelruimte als het Bush Theatre waar de claustrofobie van het gezinsleven wordt weergegeven en het spel van de drie acteurs is zo naturalistisch als ik nooit eerder heb gezien. De kleinste beweging heeft resonantie. Perfect voor zo’n schrijver als Kroetz die bekend voor zijn hyper-realiteit staat, maar het herinnert me dat ik niet meer kan hopen dat ik ooit toneelspeler zou worden. Maar het stuk is gedateerd. Nu is het beeld van de man met onbegrip voor de verwezenlijking van zijn vrouw en zoon achtergehaald, het idee van ‘een baan voor het leven’ is, in Engeland tenminste, al jaren maar een waanidee. Toen het stuk voor het eerst in 1971 in Duitsland op het toneel kwam, wekte de weergave van het ‘echt leven’ zoveel verontwaardiging op dat de politie het theater moest beschermen. Tegenwoordig programmeert geen enkel theater in heel Engeland meer een echte controversiële voorstelling, vrees ik… Maar toch is het een mooie weergave van die tijd en de maatschappelijke aardverschuiving in de relatie tussen man en vrouw, ouders en kinderen, werknemer en werkgever. Je hoeft in ieder geval geen een nieuw stuk over dat tijdperk te schrijven als zo’n mooi, waargenomen stuk al achtergebleven is. Tevens, de mevrouw naast mij zei dat mannen nog altijd zo emotionele analfabeet blijven (vanzelfsprekend kent zij mij nog niet…).En hoe is men omgegaan met het feit dat het stuk oorspronkelijk in Duitsland afspeelt? Eigenlijk was ik niet bewust van enige sleutelen aan de tekst, maar ik ben niet bekend met de bron tekst. De enige merknaam, wat vaak problemen kan opleveren, was BMW, dat internationaal is en waar de hoofdpersoon z’n zestien schroeven in de deuren van auto’s schroeft, en Parker 51, de pen die hij al twee weken niet durft van zijn baas terug te vragen (het is mogelijk dat de pen iets anders in de brontekst is). De hoofdpersoon draagt zijn overduidelijk Duits naam nog, Otto Meier, maar ze durfden de naam van de voorstelling geen ‘The Man Meier’ of zoiets te maken - net té buitenlands. Binnen het stuk blijft het Herr en Frau Meier, rekeningen worden in marken afgerekend, er is een kruik, vrij onbekend in Engeland, in de koelkast, en de posters van de zoon, Ludwig, blijven in het Duits. Misschien is het feit dat de situatie zo gemakkelijk herkenbaar is (voor iemand van mijn leeftijd in ieder geval), voegt het alleen maar meer waarde toe dat het stuk zich in het buitenland afspeelt. Het is een universeel, of minstens Europees, verhaal, waarvan de critici hier hebben genoten.’Tom Fool’ door Franz Xaver Kroetz, van Citizens Theater (www.citz.co.uk) speelt in het Bush Theater (www.bushtheatre.co.uk) t/m 21 april.’Aalst’ door Pol Heyvaert, van het National Theatre of Scotland (www.nationaltheatrescotland.com ) Victoria (Belgie) en Tramway speelt in het Soho Theatre (www.sohotheatre.com) 17 t/m 28 april en op tournee t/m 17 mei.Het Edinburgh International Festival 10 augustus t/m 2 september: www.eif.co.uk/Het Edinburgh Fringe Festival 5 t/m 27 augustus: www.edfringe.comReactie theaterwezens (in het Engels) op bezuinigingen: http://arts.guardian.co.uk/art/news/story/0,,2050582,00.html Voor een overzicht (in het Engels) van de opmars van vrouwen in het theaterlandschap, kijk naar: http://arts.guardian.co.uk/theatre/drama/story/0,,2049526,00.html. Interessant (van een internationaal standpunt) is de theaters waarmee ze een band hebben of hebben gehad.

De islam, de politiek en Brits theater

Terry — Wed, 28 Feb 2007 23:53:33 +0000

Eén van mijn stokpaarden, en hopelijk een bron van inkomst in de toekomst, is dat het nog steeds moeilijk in Engeland is om een redelijke discussie over de integratie te voeren. Veel moeilijker dan in Nederland, in ieder geval. Als je eens over de problemen van integratie en de multiculturele samenleving hier begint, ben je óf racistisch, óf blindelings multicultureel. Er is nog geen tussengrond. Daarom ben ik in organisaties zoals het New Culture Forum geïnteresseerd die een genuanceerder betoog maken hoewel ze beslist van de rechtse hoek komen - mensen die iets van Leefbaar hebben maar redelijker overkomen en beter bespraakt zijn. Dat ze beter bespraakt zijn heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat een aantal een welbedeelde achtergrond kom (Oxford, Cambridge, public school) maar het verband met Leefbaar is ook niet helemaal toevallig. Figuren zoals Douglas Murray en Ian Buruma nemen hun inspiratie van de gebeurtenissen in Nederland in de laatste jaren. Voor hen is Nederland ‘gidsland’ in negatieve zin, een waarschuwing voor heel Europa. Douglas Murray is van eigen zeggen vriend van Ayaan Hirsi Ali en in contact met Geert Wilders. ‘Wat ik heel graag in de toekomst wil zien is een goed, ondeugend, rechts toneelstukDe reden voor mijn aanwezigheid eergisteren bij het New Culture Forum, en ook de reden voor dit stukje, was het debat: ‘Politics and the theatre: Who’s left?’ Een aantal figuren van het theater wereld waren samengebracht om te discussiëren waarom er geen rechtse stukken zijn (net als het discussie over integratie, onze politiek stelsel laat weinig ruimte tussen links een rechts, hoewel je zou dat niet weten als je naar de twee grote partijen kijkt). Aanwezig waren toneelschrijvers Richard Bean en Shelley Silas, publicist Minette Marrin en manager literaire afdeling National Theatre, Chris Campbell. Aanleiding voor deze discussie was de uitspraak van vooraanstaande regisseur Nicholas Hytner (National Theatre) die kennelijk zei: ‘Wat ik heel graag in de toekomst wil zien is een goed, ondeugend, rechts toneelstuk ’ (met het gevolg dat hun literaire afdeling onmiddellijk onderbedolven werd met ongevraagde manuscripten).Politiek theater doodVerschillende standpunten waren aangekondigd en er was wat debat over of er zelfs een links toneelstuk is. Volgens het panel is het politiek gedrevene toneelstuk al jaren uitgestorven en wat er eerder was, was gewoon slecht theater (Brecht uitgezonderd). [Volgens Bean was het stuk ‘Drunk Enough to Say I Love You’ [zie mijn weblog] als ‘shit’ (zijn worden) door mensen bij het Royal Court beschouwd maar wegens Churchills positie en het politieke inhoud was het toch opgevoerd]. Ook de schrijvers onder het publiek gevestigd dat ze schreven alleen over wat voor hen interessant was, en ze probeerden wel alle kanten van een problematiek of thematiek te bekijken, en dat ze de kwesties in geen politieke kader zien. Hoe ziet er een rechts toneelstuk eruit?En hoe zou een rechts stuk eruit zien? Een bejubeling van kapitalisme, consumptie en ondernemerschap? Of, als een schrijver onder het publiek zei, de bevestiging van het normale, hetero wereld waar de helden hun doelen bereiken, goed bovenop komen, en waar hard werk wordt beloond (musical = American Dream)? Als er wel een linkse bias was, of is, komt het door de patronage - veel gemeentes die de subsidie nota’s beslissen zijn links (allang twijfelachtig, naar mijn mening) - of omdat de gevestigde orde in de cultuur is van de mensen die hun plek als activisten in de zestig jaren hebben geworven (de aristocratie van de toneelschrijvers werden benoemd, Harold Pinter, Howard Brenton, David Hare, David Edgar, Carol Churchill). Dat het (gesubsidieerde) theater circuit links is werd bevestigd, zei Bean, door het feit dat het Royal Court had voorgenomen dat hij met hen zou marcheren tegen de oorlog in Iraq. Dat een matinee van een musical in een ander theater werd afgelast zodat de cast konden marcheren.Volgens mij, als het theater links is, is dat alleen omdat de status quo in Engeland vrij rechts is, en tegen die status quo moet er altijd een tegenstem zijn. Vandaar kan een conclusie vertrokken worden dat als de intelligentsia links is als reactie op de samenleving dan komt er een rechtse tegenstem binnen die intelligentsia tegen de status quo van een heersend, links intelligentsia, dus New Culture Forum, Neoconservatieven, enz. Theater, de Islam, en vrijheid van meningsuitingMaar de discussie was pas echt interessante als het de huidige kwesties van de samenleving betreft. Niemand durft iets over de Islam te schrijven hoewel het juist het discussiepunt van het moment is. Een theater is veelvoudig meer kwetsbaar dan een anonieme schrijver, was hun bewering. Schrijvers zouden over de gevoelige kwesties willen schrijven, maar ze kunnen niet op de politie rekenen. Voorbeeld was het stuk ‘Beshti’ (een fictief verhaal over kindermisbruik onder de Sikh gemeenschap, als ik me goed herinneren) in het Birmingham Repertory, waar het gemeenschap zo woedend was dat de politie de veiligheid van het theater en het publiek niet kon garanderen. Het was nog niet op het toneel maar stenen naar het theater (met glazenfaçade) waren gegooid, en terwijl kinderen naar een kindervoorstelling gingen. Uiteindelijk was er geen opvoering in Engeland.Zelf censuurToneelschrijvers zijn al bezig met zelf censuur, of uit ‘verantwoordelijkheid’, zei Silas, of uit pragmatische redenen. Bean vertelde hoe het Hull Truck gezelschap vroeg hem om zijn tekst te bewerken om alle referenties naar Mohammed te vermijden tijdens het Deense stripverhaal kwestie, wat voor hem een kwestie van geweten was als schrijver. Hij riep een aantal schrijvers en theater makers bijeen in het Royal Court om de kwestie te discussiëren en de reactie van Carol Churchill - één van die gevestigde orde, herinner je - was alleen te schreeuwen dat Moslims de meeste onderdrukten ter wereld zijn (waarschijnlijk waar) en dat ze nooit gekwetst mogen worden voordat ze naar buiten driftig stormde. Zijn stuk ging nauwelijks over de Islam maar uiteindelijk veranderde hij het toch uit pragmatische overwegingen. Nog een voorbeeld was een opvoering van het stuk ‘Tamburlaine’ van Christopher Marlowe (een eigentijdse toneelschrijver 400 jaar geleden) een paar jaar geleden waarin een Koran wordt gescheurd. Vóór de opvoering werd het betreffende scène stilletjes geschrapt. LafheidDan was er gezegd dat als je over een bepaalde groepering wil schrijven dan moet je onderdeel van die groepering maken, dan was gezegd dat Groot-Brittannië moet zich schamen dat zij zo laf was om een stuk als ‘Beshti’ niet te beschermen (het werd alsnog in Frankrijk en Belgie gespeeld - het National wilde toch een voorlezing maken maar door het herhaaldelijk verzoek van de schrijfster was het afgelast), dan zei een vrouw dat het een belediging van haar als vrouw was dat niemand ‘mocht’ schrijven over het feit dat een bepaalde groepering haar beschouwd als slechts de helft in waarde van een man, dat ze zou moeten thuis blijven, enz. Een tv producent van ‘The South Bank Show’ onder het publiek zei dat er al zelf censuur in tv-land heerst en dat zelfs een discussie over vrijheid van meningsuiting in een uitzending van haar programma bijna weggehaald werdNog een paar puntenToneelstukken kritisch over de Islam of de multiculturele samenleving worden niet geschreven. Rechtse stukken worden in het algemeen niet geschreven hoewel er een aantal uitzonderingen zijn (zie beneden). Tom Stoppard is rechts. Het literaire gevestigde orde is rechts (cf. Martin Amis en zijn artikel ‘Horrism’ - neologisme ‘Horrorisme) - maar zie eerder, een theater met alle de werknemers is kwetsbaarder dan een enkel schrijver (maar cf. vertalers en uitgevers van Salman Rushdie die vermoordt zijn).Een video-blog van deze discussie is binnenkort beschikbaar. Ik zal je het laten weten. En mijn hoop voor een bron van inkomst is het vermoeden dat Nederlandse voorstellingen al bezig met de Islam en de multiculturele samenleving zijn terwijl Engeland net begonnen is. Het plan is dat ik die voorstellingen vertaal en in Engeland verkoop - wat kan een Nederlands sprekende Engelsman anders doen als hij iets met theater wil? Maar ja, als iets werkelijk over de Islam gaat dan wordt het zelfs gevaarlijk…Gegeven voorbeelden van rechtse/multiculti toneelstukken(?):Playing with Fire, David EdgarSing Out for the Lads, Roy WilliamsStuff Happens, David HareWhat We Did to Weinstein, Ryan Craig (zie recensie ‘The Glass House’)

'Don Juan in Soho' door Patrick Marber, Donmar Warehouse Theatre

Terry — Wed, 31 Jan 2007 18:56:10 +0000

Ik denk dat dit een nieuw ritueel zou worden: één uur in een rij staan voor het Donmar Warehouse Theatre voor twee van de tien kaartjes zittend of 30 kaartjes staand die alleen op de dag van de voorstelling vrijgesteld worden (de jongen net voor me kocht de laatste zittenden). De voorstellingen zijn de moeite waard, de Donmar is door de critici toegejuicht, en het is bovendien gezellig: theater liefhebbers van soms heel de wereld kletsen graag met elkaar terwijl ze wachten. Ze behouden zelfs je plek als je een koffie gaat halen. En deze voorstelling, ‘Don Juan in Soho’ was binnen de kortste tijd helemaal uitverkocht toen het opende eind november. Het is een verwerking van het Don Juan verhaal door Patrick Marber, befaamd schrijver van ‘Dealer’s Choice’ en ‘Closer’: het laatste nu op tournee in Nederland en ook verfilmd met Jude Law, Julia Roberts en Clive Owen.Marber plaatst zijn Don Juan, die zich niets laat tegenhouden om de laatste schoonheid te veroveren, in de Soho, ook eenmalig centrum van Londense decadentie (maar met niets aan de Wallen, natuurlijk) van vandaag. Don Juan wordt gespeeld door Rhys Ifans als een adellijke poseur met geweldige ‘one-liners’ en hilarische beledigingen voor zijn trouwe knecht en Elckerlijc figuur, Stan. Als in alle klassieke stukken leren we eerst over onze antiheld door wat anderen over hem zegt, maar hier terwijl hij bezig in de andere kamer is een Kroatische supermodel te neuken.Het stuk is een curieuze fusie van moraliteiten (en theatrale vormen) uit de 17de en 21ste eeuw toegankelijk gearticuleerd met een krachtig ultramodieus taalgebruik en hedendaagse achtergrond. Marber is heel goed in het uitzetten van de filosfie van Don Juan, Juan is in bepaalde opzichten de belichaming van de moraliteit, of decadentie, van onze tijd, maar Marber is niet zo goed in het uitleggen van de bewegingsredenen van de ‘goede mensen’, de vrouw van Don Juan en haar broers, die alleen kunnen zeggen dat Don Juan een slechterik is - punt. Ik vermoed dat Marber aan de vorm van een moraliteitsverhaal heeft gehouden zonder te weten hoe hij die moraliteit goed moet uitleggen. Daarom moet hij de goede karakters achterlijke Ieren, ‘spudmashers’ - pieper verpletterers(?) -, maken, plattelanders en katholieken, maar toch bleven ze minder geloofwaardig. Helaas, als met vele goede figuren, zijn ze twee-dimensioneel, en de actrice die de maagdelijke Elvira, de vrouw van Juan, moet spelen kan het niet helemaal overbrengen dat Juan haar in een wellustig robbedoes heeft veranderd; de andere karakters zijn sterkere, prettig gespeelde types wilde hebben).Stan, de knecht van Don Juan, is geloofwaardiger, hij houdt van zijn heer, maar hij heeft een hekel aan hem zijn gedrag, en ik vermoed dat meest van het publiek deelt zijn verdeeldheid. Ondanks zijn bijkbare gebrek aan moraliteit, heeft Don Juan toch een eigen(zinig) moreel, hij wil een zwerver verleiden om Allah te beledigen door hem zijn ₤6000 horloge te bieden, maar als de zwerver weigert, geeft hij het hem toch. Hij is ook maar egalitair in zijn veroveringen: zwart of wit, arm of rijk, maakt het hem niet uit, alleen als ‘het een gat heeft’. Het is een plezierige stoeipartij met veel die je doet lachen en een bijzonder taalgebruik die ook niet te moeilijk voor mijn Nederlandse metgezel van deze week was. Staan door de hele voorstelling (130 min) zonder pauze was wel te doen, vooral als die kaartjes alleen ₤7,50 een stuk zijn. Voor mij als vertaler was het stuk ook interessant omdat Marber heeft gekozen om het stuk niet helemaal 21st eeuw te maken (er blijft sprake over adellijkheid, eer, er is een schurk en heldin, enz), maar hij blijft ook niet helemaal in de 17de eeuw (zeker niet met het grafisch seksuele referenties en scènes). Normaal wordt er in vertalen discussie over hoe dicht je aan een brontekst moet houden, in tegenstelling met hoe ver je voor je beoogde lezer moet zorgen, maar voor het vertalen (of hier, ook updaten) van toneelstukken geldt het in het algemeen dat je je alleen voor je toeschouwer moet zorgen (dus helemaal in het dag van vandaag). Hier is het anachronisme plezierig, en meeste mensen (zelfs Engelsen) hebben al van tevoren minstens een vaag idee over wie of wat Don Juan was en de gewoontes van diens tijd.Teksten van voorstellingen zijn te koop met korting. Ook de moeite waard is het onderwijsprogramma van het Donmar met een bruikbare studiepak via de website (met een interessante vergelijking tussen een directe vertaling en Marbers verwerking van Don Juan) en discussie avonden. Er zijn ook avonden met boventiteling, gebarentaal, en uitleg voor slechtzienden. Op het Donmar Warehouse Theatre zijn er altijd 10 kaartjes om 10.30 ‘s ochtends vrijgesteld op de dag van de voorstelling zelf, en ‘staanding only’ á ₤7,50 (goedkoop!) alleen als de voorstelling helemaal uitverkocht is. Maar als je zeker van een kaartje wilt zijn moet je één uur van tevoren zijn, vooral op een zaterdag. Maar als ik eerder zei, wachten in de rij is niet onaangenaam en Covent Garden ‘s ochtends is heel leuk. Geen twee minuten van het Donmar is er Neals Yard waar je in verschillende alternatieve winkels biologisch kunt eten en kopen, en ‘s avonds, zelfs na de voorstelling, zijn veel van de bekende en minder bekende mode winkels nog open. Covent Garden metro halte (Undergound) is zeer druk op een avond en wordt best verwijderd.’Don Juan in Soho’ door Patrick Marber speelt t/m 10 februari 2007 in het Donmar Warehouse Theatre: www.donmarwarehouse.com