Oud Archief

Gouden Tomaat 2002

Commentaar van de Redactie

Het was een goed seizoen voor slecht theater en de discussie over slecht theater. Johan Doesburg gaf, na een overdaad aan slechte pers, in een interview in TM min of meer toe dat zijn 'King Lear' een mislukte voorstelling was. "Maar", benadrukte hij, "als ik faal, wil ik in dat falen serieus genomen worden". Theaterdirecteur Thom van der Goot weerde onze winnaar 'Via Viola' uit zijn Groningse Stadsschouwburg, omdat hij de voorstelling "kwalitatief onder de maat" vond. Iets dergelijks gebeurde -iets geruislozer- ook met 'Mozes, the musical' van Growing Up In Public. Er leek een heus debat te ontstaan over kwaliteit van theater en haar hoeders. De redactie van Moose was verheugd: het gesprek over kwaliteit van voorstellingen en wie daar over gaat kwam op gang.

Want -voor alle duidelijkheid- de discussie is waar het ons om gaat. Daarom zijn we drie jaar geleden begonnen met het uitreiken van de Gouden Tomaat. Want van de vele honderden producties die in Nederland en Vlaanderen jaarlijks in première gaat is een flinke handvol product van matig talent; ten onder gegaan aan pretenties; of gewoon mislukt. Wat blijft er over van deze avonden? Over deze voorstellingen wordt niet gesproken, ze worden soms zelfs niet eens gerecenseerd. Deze voorstellingen worden niet genoemd in juryrapporten of gebruikt om ontwikkelingen in het theater aan op te hangen. Slechte voorstellingen zijn melaats en iedereen, makers en publiek, lijkt ze zo snel mogelijk te willen vergeten.

Zo niet de lezers van Moose.
Over Oidipous van Toneelgroep Amsterdam schreven Minirecensenten:
"Wat een opgeklopte artistiekerigheid!"
"Slaapverwekkend, gesnurk vanuit alle kanten van de zaal"
"Traag gezeur"

Zelfs de voorstelling die publiek en pers uit volle borst is uitgeroepen tot de beste voorstelling van het seizoen "Midsummernightsdream" van de Paardekathedraal ontkwam niet aan hun kritische blik.
"De voorstelling moet onweerstaanbaar grappig zijn, maar ik heb nergens gelachen."
"Tuttig."
"Een paar melige ideetjes maken nog geen voorstelling."

Overigens kregen we ook het nodige commentaar op het feit dat juist deze voorstelling genomineerd:
"Wat flauw en o, zo keurig-theaterwetenschapperig om Midsummernightsdream tot slechtste voorstelling te verkiezen"
"Zijn jullie helemaal gek of zo!"

Moose is blij met haar kritische lezers en met een kritisch publiek. Nu theater dat moeilijk en verontrustend is de wind tegen lijkt te hebben en voorstellingen prijzen krijgen voor hun laagdrempeligheid en nu makers wordt verteld dat ze meer naar hun publiek moeten luisteren, is het goed als dat publiek onberekenbaar, onverzadigbaar en kritisch is. En Moose houdt de stand bij, want we willen niet dat slechte voorstellingen verdrongen worden.

Wij denken namelijk dat slechte voorstellingen een functie hebben. Nog meer dan goede voorstellingen laten ze zien wat de heersende smaak is in theaterland; leggen ze nadruk op de omstandigheden waarop in Nederland theater wordt gemaakt en ontmaskeren ze de ijdelheid en vlijerij waarmee theater vaak wordt omringd. Nog meer dan in goede voorstellingen kun je zien wat makers geprobeerd hebben te zeggen. En daarom vinden wij één prijs voor slecht theater een welkome aanvulling op de enorme hoeveelheid toneelprijzen -77 bij de laatste telling- die Nederland rijk is.

Uit recent onderzoek blijkt dat 97 procent van het theaterpubliek uiterst tevreden is over het gebodene. Moose dankt God op haar blote knieën voor de kleine 3 procent, die blijkbaar kritisch blijft kijken naar wat hem of haar wordt voorgeschoteld. Als tevredenheid automatisch wordt, verandert theater van een kunstvorm in een produkt.

En daarom is het ook zo toepasselijk dat de Gouden Tomaat dit jaar mede naar De Theatercompagnie gaat. Vroeger het best bewaarde geheim van theaterminnende Amsterdammers is de Trust veranderd in een echte Theatercompagnie met minstend zoveel marketingconcepten als voorstellingen. In het Rozentheater wordt contact gezocht met de nieuwe generatie makers en publiek, met een jaren oude 'Hamlet' wordt de provincie ingetrokken. De nieuwe voorstelling 'Hedda Gabler' wordt verkocht als "een klassieke Bridget Jones". Regisseur en toneelschrijver Frans Strijards gaat eruit en theaterondernemer Joop van den Ende gaat erin. Nu hangt de vlag van de Reserveerlijn boven het Compagnietheater, blijkt de zaal ineens rangen te hebben en kosten kaartjes 30 euro.

Wij vrezen voor de gevolgen die dit gaat hebben voor de voorstellingen van de Theatercompagnie. Voor het gevaarloze en risicomijdende theater, voor voorstellingen waar niemand zich een buil aan hoeft te vallen en die je binnen een kwartier na het verlaten van de zaal alweer vergeten bent.
Want blijft er dan nog wel ruimte voor de gloedvolle pretentie en het hoogdravende experiment? Wij willen pleiten voor ruimte voor voorstellingen die hoog mikken en diep kunnen vallen, voorstellingen die de reputatie van hun makers op het spel zetten en voorstellingen waarvan het publiek schuimbekkend van woede naar buiten komt. Kortom: voorstellingen als 'Via Viola'.

We vieren vandaag naast de uitreiking van de Gouden Tomaat ook nog de 33e verjaardag van Actie Tomaat. Het is de laatste tijd bon-ton om te zeggen dat die publieksopstand uiteindelijk niet zo belangrijk is geweest. Moose zou dat willen bestrijden, al was het alleen maar omdat blijkt de huidige generatie theatermakers niet bang is voor de confrontatie met kritiek. Als we ze het vriendelijk vragen komen ze deze tomaat zelfs ophalen.

Kortom: het publiek heeft gesproken, 'Via Viola' wint De Gouden Tomaat. Licht aan, discussie!