oude meuk
Artikel
Na het bezoeken van een drietal ensceneringen van klassieke teksten, was de verwachting hoog gespannen voor wat Jetse Batelaan zou laten zien. De regisseur, die als een van de vijf studenten zijn afstudeervoorstelling tijdens de Regiedagen presenteert en die al gevraagd is door het duo Loes Luca en Arjan Ederveen en door Theatergroep Carver, baseerde zich niet op een toneeltekst, maar op een lied met de titel 'Als 't licht wordt'. Hij onderscheidde zich bovendien door op locatie te spelen. In de Hogendorp Sporthal kijken we op onze blote voeten en sokken zwijgend toe hoe een twintigtal mensen gaat slapen en weer ontwaakt.
-door Cecile Brommer
Het is volledig de verdienste van de zeer muzikale regie, dat dit eenvoudige gegeven ons ruim driekwartier boeit. De compositie van bedden en mensen krijgt betekenis door treffend gekozen details. We zien hoe de figuren – van personages is geen sprake – een blauwe pyjama ophalen bij een man achter een tafeltje die een reflecterend gele hes draagt. Ze kleden zich om, poetsen hun tanden, gaan aan de zijkant af, een kleedkamer in waar we een wc horen doortrekken en stappen vervolgens hun bed in. Even is er tijd voor een individuele bezigheid. Een vrouw kamt haar haren, een ander leest een boek, weer een ander speelt met zijn mobiele telefoon waarvan het blauwe venstertje nog lang oplicht, ook als de TL is uitgedaan door de man in het geel, die zelf wakker blijft en bij een klein lampje een tijdschrift leest.
Tijdens al hun handelingen bewegen de mensen hun monden, alsof ze praten met lange klinkers of zingen. Het speelvlak is van de toeschouwers gescheiden door een grof gehaakt net. Samen met de uniforme kleding van de figuren en het gedrag van de man in het geel, geeft het geheel de indruk van een gevangenis, of een inrichting. De rare mondbewegingen van de mensen doet het laatste vermoeden. Het hek, in de vorm van het net, is er dan om ons te beschermen. Heel even laat de bewaker een glimp opvangen van wat de mensen willen zeggen, of zingen, als hij het hek opendoet en sluit. Dan klinkt kortstondig een veelstemmig gezang op.
Liefhebbers van het werk van Christoph Marthaler en met name zijn 'Der schöne Müllerin' die dit jaar op het Holland Festival te zien was, zullen veel herkennen. Jetse Batelaan hanteert dezelfde combinatie van een verstild toneelbeeld waarin figuren traag bewegen, klassiek zingen en in een eenvoudige, maar humoristische choreografie lopen, zitten en liggen, met een enkele danspas als een toevallige eruptie van energie. Ik moest ook denken aan de voorstelling/performance in het Stedelijk Museum van de beeldend kunstenaar Aernout Mik, die in 'In two minds' zijn visie gaf op de hedendaagse kapitalistische maatschappij. In een nagebouwde supermarkt liepen figuren rond in steeds herhaalde bewegingen. Ze vlijden zich tegen elkaar of de stellages aan, groepeerden zich, renden rond, verstramden. Ze hamsterden spullen, verpulverden voedsel, en werden uiteindelijk zelf tot producten toen ze op de stellages gingen liggen.
Van de wanhoop die Aernout Mik verbeeldde, is bij Jetse Batelaan veel minder sprake, met name door het constant trage tempo van de voorstelling. Het verhaal dat de toeschouwer zelf construeert, vertelt dat de zangers zo langzaam bewegen omdat ze niets te doen hebben binnen de gevangenismuren. Maar die ene vrouw die 's nachts opstaat en dicht langs het hek loopt, wil misschien wel ontsnappen? Met Donna Tartt's De kleine vriend in haar armen geklemd, loopt ze naar het uiteinde van het hek en opent het. Het gezang klinkt weer op, eerst luid als de vrouw in de toeschouwerruimte een rondje loopt, dan zacht als ze vrijwillig terugkeert en het hek half achter zich dichttrekt. De bewaker sluit het achter haar en het gezang stopt.
In tegenstelling tot de figuren die één werden met de producten waar ze zich mee omgaven bij Mik, of de voortdurende loomheid en apathie die de verliefdheid kenmerkte bij Marthaler, heft Batelaan de situatie van de figuren aan het slot op. De bewaker - is het wel een bewaker? – schuift het 'hek' helemaal open, de gevangenen of gekken, of gewoon koorzangers, zingen en trekken hun gewone kleren weer aan. En terwijl de man in het geel de TL weer heeft aangezet en een schoonmaakkar prepareert, vliegen de matrassen als ballonnen de lucht in, nu hun last is opgestaan. Het was een illusie, en wat voor een.